Woning PA
‘MX13 heeft een woning gemaakt die helemaal bij ons past: ruim, met een intieme sfeer, bijzondere lichtinval en mooie materialen en details. Met toewijding en creativiteit heeft MX13 veel werk verzet: van ontwerp, vergunning, selectie en onderhandeling met de aannemer tot bouwbegeleiding en oplevering. Deze samenwerking hebben we steeds als heel prettig ervaren.‘ Peter en Agnes, opdrachtgevers.
Eind 2016 werd aan de Sionsweg in Rijswijk een vrijstaande woning opgeleverd. De kavel bevindt zich aan de rand van Rijswijk, op de grens met Delft. De naam Sion duikt voor het eerst op toen een groep monniken in 1433 een klooster wilden stichten aan de rand van Delft. Nadat het klooster in de tachtigjarige oorlog verwoest werd is het terrein opgekocht en heeft het achtereenvolgend gediend heeft als buitenplaats en later als tuinbouwgebied. De tuinbouw maakte de afgelopen jaren plaats voor een energieneutrale woonwijk met hoofdzakelijk seriematige woningbouw. Om de geschiedenis niet volledig uit te wissen koos men in het stedenbouwkundig plan ervoor de oorspronkelijke lintbebouwingstructuur aan het kanaal (Kerstanje) te handhaven. De door sanering vrijgekomen tuinbouwkavels aan het kanaal zijn ingevuld met vrijstaande nieuwbouw. In deze structuur bevindt zich de kavel.
Al vanaf de locatie keuze heeft de relatie huis-tuin centraal gestaan. De woning is in samenwerking met Buro Harro (landschapsarchitect) ontworpen zodat landschap en huis optimaal op elkaar aansluit. Het huis bestaat uit twee geschakelde volumes, gekoppeld aan een serie van drie veranda’s. De intimiteit neemt stapsgewijs toe. Aan de straatzijde is het huis nog vrij formeel, aan de achterzijde komt een landschappelijke eigen wereld. Zo ontstaat een prettige tuingerichte woon-oriëntatie met veel privacy. De vormgeving van de woning refereert aan de oorspronkelijke dijkhuizen. Het woonhuis is iets verhoogd aangelegd en uitgevoerd in gekeimd metselwerk (geschilderd). Het achterhuis ligt op maaiveldniveau en is door het zwarte hout meer schuur-achtig van karakter.
De opdrachtgevers hadden de wens het leefgebied op de begane grond te verdelen over verschillende gebieden die desgewenst gekoppeld konden worden. Zo ontstond het idee om de woonkamer in het voorhuis te maken, de woonkeuken in het achterhuis en daar tussenin de muziekkamer te leggen. De woonkamer is deels dubbel hoog en door het afstapje naar het tuinniveau heeft ook de woonkeuken een bovengemiddelde plafondhoogte. Parallel aan de muziekkamer, weggewerkt achter een verdiepinghoge boekenkast, bevindt zich de trap die leidt naar de slaapverdieping. Hier bevinden zich drie slaapkamers, een logeerkamer en twee badkamers. De slaapkamers onder de kap hebben een tussenverdieping of zijn extra hoog. De badkamers zijn bewust compact gehouden. Gekoppeld aan de ouderslaapkamer is een werkplek gemaakt die via een glazen pui in verbinding staat met de woonkamer.
Collega-architect burovanplan, met wie MX13 als netwerkbureau regelmatig samenwerkt, maakte tijdens het ontwerpproces diverse bouwkostenramingen. Burovanplan vervaardigde ook de uitvoeringstekeningen en werkte mee aan de aannemersselectie. Aannemersbedrijf P. Van Ommeren (Moerkapelle) heeft het werk met grote precisie uitgevoerd. Dit is onder andere zichtbaar in de planknaden die overal keurig doorlopen. Voor de specifieke keuze het gevel- en vlonderhout kregen we advies van Innovita. Het zwarte hout is behandeld met een duurzame mineraal verfsysteem waardoor het onderhoud laag is. Een primeur in Nederland. Het blanke hout is behandeld met een transparante beits waardoor de warme houttinten extra worden benadrukt.
Project: Veranda-woning Rijswijk
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2016
Bouwkundige uitwerking:
burovanplan, Groningen
Tuinontwerp: Buro Harro, Arnhem
Hoofdaannemer:
P. van Ommeren, Moerkapelle
Geveladvies: Innovita advies & projectbegeleiding, Woerden
Oppervlakte: 220 m²
Beelden: Particulier en MX13
Monumentaal interieur
2021, Groningen
In een rijksmonumentale woning in Groningen woont sinds een paar jaar een gezin met vier kinderen. Voordat de woning betrokken werd is deze verbouwd. In een aanbouw werd de eethoek geplaatst en de kleurstelling van de wanden werd zorgvuldig gekozen uit een monumentaal palet. Toch waren de bewoners niet echt blij met het resultaat. De indeling was niet praktisch en de kleurstelling toch te zwaar. Het huis voelde niet echt als ‘hun huis’. Ze vroegen MX13 om hen hierin te begeleiden.
We hebben de tijd genomen om uit te vragen wat hen dwars zat. Dat kost wat tijd, want het is ook best lastig dat specifiek te duiden. Door samen de ruimten te becommentariëren werd het stap voor stap duidelijker waar het schuurde. Praktisch gezien was het duidelijk: de eethoek was weggestopt en te klein terwijl er juist regelmatig gasten komen eten en de tafel ook buiten de maaltijden om een centrale plek zou mogen hebben. Het duiden van de sfeer was ingewikkelder. De opdrachtgevers hechten waarde aan het afgegeven kleurvoorstel, maar voelden zich er niet bij thuis.
We zijn gestart met een paar indelingsvoorstellen in 3D een paar inrichtingsvarianten gemaakt, waarna de bewoners de twee beste opstellingen in het echt hebben uitgeprobeerd. Zo ontdekten ze in de praktijk wat werkte en wat niet.
Er werd uiteindelijk gekozen de keuken te vervangen – gelukkig was deze in de voorgaande verbouwing buiten beschouwing gelaten. Daarnaast besloten we de grote sparing in de muur dicht te zetten met een schuifdeur en meer opbergruimte te organiseren.
De begane grond werd denkbeeldig in tweeën gedeeld, in een monumentale en niet-monumentale zone. De woonkamer en serre – beide ‘hoog monumentaal’ – wilden we veredelen door alle beeldruis te verwijderen. De niet-monumentale zone kon ruimte bieden voor moderne ingrepen. Deze ruimte ontdeden we juist van goedbedoelde historiserende ingrepen. Zo ontstond er ruimtelijk meer helderheid.
Voor het moderne deel ontwierp MX13 een keuken met werkblad en barretje en plafond-hoge kast. Bij materiaal- en kleurkeuze werd geknipoogd met het monument. Een nieuwe schuifdeur met glas-in-lood ging de overgang vormen tussen oud en nieuw.
Tijdens het proces in nauw samengewerkt met Interieurarchitect Nicole Lagarde (Interne Zaken). Zij deed een voorstel voor het meubilair en samen kwamen we tot een kleurvoorstel. De stemmige rode kleur maakte plaats voor een soort gebroken wit (champignon) en grijsblauw. Kleuren die goed passen bij het monumentale behang.
De opdrachtgevers werden trouwens bij alle overwegingen betrokken. Opties werden besproken of planonderdelen toch nog bijgesteld. Het ontwerp voelde daardoor nog voor de uitvoering ook echt als van hen, zo vertelde men ons. BuroLicht maakte een lichtplan en stelde een tweetal sierlijke lampen voor.
De uitvoering was in handen van Perdon interieurbouw. Alle betrokken partijen stelden hoge eisen aan het afwerkingsniveau, wat erin resulteerde dat ieder detail vooraf doordacht was. Toch blijkt de praktijk soms weerbarstig, zeker bij een monument. Door goede samenwerking tijdens de uitvoering kon dit telkens op een passende manier worden opgelost.
Nu de verbouwing afgerond is en het laatste meubilair is geleverd vallen alle puzzelstukjes op hun plek. De nieuwe indeling is respectvol en praktisch. Het voelt als een prettig thuis voor de opdrachtgevers. Zij zijn erg blij met het resultaat. En wij ook!
Project: Monumentaal interieur, Groningen
Opdrachtgever: Particulier
Interieurbouw: Perdon, Assen
Interieur : MX13, i.s.m. Interne zaken, Groningen
Beelden: Ronald Zijlstra
Data: 2020-2021
BGIX, CPO complex
2020, Amsterdam
Begin 2016 deed MMIXED architecten, een samenwerkingsverband tussen de architectenbureaus TAM2 en MX13, mee aan een CPO-selectie in Buiksloterham, Amsterdam-Noord. Buiksloterham is een transformatiegebied. Tot voor kort werd het gebied gedomineerd door bedrijven en braakliggende terreinen. Langzaam maar zeker verandert het gebied in een gemengd woon/werkgebied. TAM2-architect Martijn Meester bouwde in 2014 zijn eigen huis in Buiksloterham en behoort daarmee tot een van de woonpioniers op deze destijds nog ruige plek. Inmiddels wordt er volop gebouwd, voor een groot deel in particulier opdrachtgeversschap. Bij particulier opdrachtgeverschap (PO) ontwikkel je zonder tussenkomst van een projectontwikkelaar je woning. Je draagt dus zelf de risico’s, maar bepaalt ook zelf hoe je wilt wonen en waar je je geld aan uitgeeft. CPO (collectief particulier opdrachtgeversschap) is de groepsequivalent van PO.
Kavel 20, de jongste ontwikkeling in Buiksloterham, is opgedeeld in 6 percelen, kavel 20A-F. Geënthousiasmeerd door de kansen van zelfbouw schreef MMIXED met een 9-koppige bouwgroep BGIX in op Kavel 20B, de kleinste van de zes. Dit leek ons een passende schaal voor een púúr CPO project. Doel daarbij was om bottum-up, zonder vooropgezet project of ontwerp, te werken aan 9 maatwerk-woningen verdeeld over een voor- en achterhuis. Negen woningen voor negen leden, vandaar de naam Bouwgroep Negen, in romeinse cijfers geschreven als BGIX. Vrijwel alle bouwgroepleden bleken zelfstandig ondernemer. Dit kwam goed uit aangezien 20% van het BVO niet-wonen (lees: werk-)functies moest bevatten. Duurzaamheidsambities, invloed van het individu en risicobeheersing vormden de belangrijkste gemeentelijke selectiecriteria.
In mei 2016 won BGIX de selectie uit drie bouwgroepen en tekende de bouwgroep de optieovereenkomst op de grond. Er kon nu worden gestart met het ontwerp. Maar voordat de eerste strepen op papier stonden werd er veel energie gestoken in de uitwerking van de noodzakelijke randvoorwaarden: oprichting van de vereniging, vaststelling van de statuten, rolverdeling, taakgroepen, verdeelsleutel etc. Nadat alle condities helder waren startte een intensief ontwerpproces waarbij iedere bewoner zijn/haar plek zocht in het binnen het kavelpaspoort vastgestelde bouwvolume. Voor een eerlijke verdeling van de plekken kregen de laagst gelegen verdiepingen een hogere plafondhoogte, als compensatie voor het extra aan uitzicht op de bovenste woonlaag. In een afwisseling van collectieve en individuele overlegsessies kreeg het ontwerp vorm.
We vonden het belangrijk het gebouw niet uiteen te laten vallen in een optelsom van standaardverdiepingen, maar het als een geheel te ontwerpen. Zo valt het ondanks de beperkte schaal niet weg tegen de grote buurpanden. Tegelijkertijd wilden we in de gevel laten zien dat het achterliggend programma geen homogeen karakter heeft. Ieder huis is immers verschillend. Vandaar geen repeterende ramen of modulaire eenheden. Het is juist die individualiteit die een CPO project zo uniek maakt.
Aan de hand van de door de bouwgroep aangedragen thema’s ‘industrieel’, ‘hoge plafonds’, ‘licht’ en ‘warm binnengebied’ werd een gebouw ontworpen met een voor- en een achterhuis. Daartussen ligt een binnentuin. De gemetselde straatgevels hebben een bufferfunctie richting de stad. Slanke aluminium kozijnen geven de sfeer van stalen kozijnen zonder historiserend te zijn. Het glas ligt vlak in de gevel. Iedere bewoner koos zelf zijn/haar kozijn(afmeting). Door de kozijnstijlen van de verschillende kozijnen in elkaars verlengde te leggen ontstaat samenhang in de verder door individualiteit gekenmerkte gevel.
De binnenwereld is volledig van hout. De terrasvormige gebouwopbouw zorgt voor een optimale lichtinval in de binnentuin en geeft elke woning een dakterras. Zo loopt het wonen drempelloos van binnen naar buiten waardoor de binnentuin een integraal onderdeel vormt van de woning. Voor het materiaalgebruik hebben we gekozen voor duurzame materialen als gerecyclede baksteen, sedumdaken en betonmortel o.b.v. recyclinggranulaat. Triple-glas, hoge isolatiewaarden van gevel/dak/vloer en aanvullende installatietechnische ingrepen verlagen de EPC tot 0,15.
Project: CPO project van 9 wooneenheden Buiksloterham, Amsterdam
Opdrachtgever: Bouwgroep IX (BGIX)
Data: 2020
Hoofdaannemer:
Heutink Ontwikkeling en Bouw
Contructeur: W2N, Drachten
Oppervlakte: 1500 m² BVO (verdeeld over 9 woningen)
Fotografie: Peter de Kan
Verbouw woning AA
‘Met een aantal praktische wensen als input, heeft Marnix een voorstel gedaan voor een ontwerp waar we meteen enthousiast over waren. Nu de aanbouw is gerealiseerd komen de ideeën voor ons tot leven. Met name hoe de aanbouw is gepositioneerd ten opzichte van de oorspronkelijke woning en de tuin is van veel toegevoegde waarde. Dit samen met het voorgestelde materiaalgebruik is het voor ons een geslaagd ontwerp.‘ Alex en Anke, opdrachtgevers.
Zoals de straatnaam doet vermoeden liep de Veenweg oorspronkelijk door een laag liggend veengebied tussen Groningen en de kop van Drenthe. Inmiddels in de straat ingekapseld door de stad, maar onderscheidt de bebouwing zich nadrukkelijk van zijn nieuwbouw omgeving. De vrijstaande woningen hebben royaal karakter en de straat is geen doorgaande weg. Kortom, een geliefde woonplek. Vrijwel alle woningen zijn door de jaren heen een keertje vergroot.
Toen de huidige bewoners de woning kochten stond er achter het witte hoofdvolume een eenlaagse aanbouw die ernstig verzakt was. Al snel ontstond het plan om deze aanbouw te slopen en de woning aan de achterzijde de te vergroten. Met deze ingreep zou ook de relatie met de tuin versterkt moeten worden.
De kavel is driehoekig van vorm; aan de voorzijde breed en naar achteren toe uitlopend in een punt. We bedachten een concept waarbij de vorm van het hoofdgebouw doorgetrokken werd in eenzelfde nieuw volume. Dit nieuwe deel plaatsen we er gedraaid achter, in de richting van de kavel. Als een harmonica-bus.
De bestaande woning had, waarschijnlijk ingegeven door de drassige veengrond, een opgetilde begane grond vloer. Het nieuwe volume is vanwege de relatie met de tuin juist een paar tredes lager gelegd. Zo wordt de drempel naar de tuin verlaagd en ontstaan er in de woning ruimten met verschillende plafondhoogten. Een terugliggende pui maakt de overgang tussen binnen en buiten nog geleidelijker.
De woning is gebouwd in houtskeletbouw. Niet vooraf geprefabriceerd, maar ter plekke gebouwd. Zo kon de aansluiting tussen de nieuwbouw en het bestaande huis zorgvuldig worden gemaakt. De gevels werden bekleedt met thermisch gemodificeerd hout i.c.m. een zilvergrijze beits. Tijdens de uitvoering hebben de opdrachtgevers besloten ook de bestaande woning vergaand te verduurzamen door het dak beter te isoleren.
Project: Uitbreiding woning AA, Groningen
Opdrachtgever: Particulier
Hoofdaannemer:
MLA bouwmanagement, Groningen
Fotografie: MX13
Data: 2018-2020
Silo Zeeburgereiland
2017, Amsterdam
Om de Silo’s op Zeeburgereiland een hernieuwde bestemming te geven schreef de gemeente Amsterdam een tender uit. Dit plan, Waterkracht genaamd, is ons voorstel voor die herbestemming. Een idee voor de ontwikkeling van ZB20, de meest zuidoostelijk gelegen silo op Zeeburgereiland. Waterkracht biedt een (water) speelplek, wekt en slaat energie op d.m.v. zonnepanelen en water en laadt daarmee elektrische auto’s, biedt ruimte aan werkplekken met gedeelde voorzieningen en deelt het restaurant met de buurt. Waterkracht verbindt en stimuleert.
De Silo’s op Zeeburgereiland domineerden lange tijd de skyline van Zeeburgereiland. Nu de omgeving rondom de Silo’s vorm begint te krijgen neemt de interesse in de ontwikkeling van de Silo’s toe. De gemeente schreef daarop een tender uit waarbij ontwerpers en ontwikkelaars gevraagd wordt hun visie te geven over de kansen van de Silo’s. De Silo’s mogen daarbij deels aangetast of uitgebouwd worden, echter met respect voor het oorspronkelijke karakter.
De verschijningsvorm van de Silo’s spreekt niet iedereen aan. De monumentale maar ook brute allure van de Silo’s contrasteert met het woonmilieu eromheen. De Silo’s ademen een wat unheimische sfeer. Een passende bestemming is gewenst! Een bestemming van een mix van publieke en private functie, van aantasting én koestering van de oorspronkelijke vorm.
De ideeënvorming van Waterkracht startte bij de kijkdag. De ervaring van de geschiedenis, het enorme volume, de dikke wanden en het fantastische uitzicht vanaf het dak gaf extra reden tot het behoud van de silo’s in combinatie met een nieuwe invulling. Zo ontstond de gedachte om het volume van de Silo’s zoveel mogelijk te behouden en ook in hun tweede leven te gebruiken voor opslag. Echter niet opnieuw als vergister, maar als energieopslag. Een accu dus met water als medium. Rondom het water-thema zijn vervolgens een diversiteit van publieke en private functies ontwikkeld.
Door de publieke en meer besloten functies te mixen (om-en-om te plaatsen) raakt Waterkracht doordrenkt van publieke toegankelijkheid op de plekken met het mooiste uitzicht over de stad en het IJmeer. Naast het badhuis is het gebouw vanaf de straat toegankelijk via een lift. Deze lift wordt naast het bestaande trappenhuis gerealiseerd en kan gedeeld kan worden met de andere functies van de andere twee Silo’s. Eenmaal boven gekomen wordt de ‘optopping’ van de bestaande silo ter hoogte van het huidige dakniveau ontsloten. Op dit niveau bevindt zich het publiek toegankelijke restaurant. Vanaf daar kunnen bezoekers spiralend rondom de Dojo met de trap verder naar boven tot aan het dakterras bovenop het gebouw. Hier bevindt zich wederom een waterbassin. Dit bassin speelt een rol in de koeling van het gebouw.
Het gebouw toont aan de buitenzijde hoe het intern functioneert. De klimaatgevel met de spiralende route springt hierbij het meest in het oog. De bestaande silo willen we, in ieder geval aan de binnenzijde, waar mogelijk in zijn ruwe vorm behouden. Het waterbassin krijgt daarmee een industriële sfeer die recht doet aan de geschiedenis van het object. Kunstlicht zal ertoe bijdragen dat het licht in de vide tot onderaan het waterbassin aanlicht. Dit waarborgt eveneens een klimaat waarin het groen in de kern van het gebouw kan groeien. Het concrete kleur- en materiaalgebruik zal in de volgende fase verder worden uitgewerkt.
De silo is in zijn verschijningsvorm en functie vrijwel ongewijzigd. Slechts de plint is opengebroken. Hang- en klimplanten kunnen de buitenzijde van de silo begroeien. De natuur krijgt zo de kans om de bestaande silo langzaam in te lijven. Het robuuste karakter van de silo wordt zodoende uitvergroot. Door de nieuwe invulling, het karakter en plek fungeert Waterkracht als ontmoetingsplek voor de buurt, als een baken voor de wijk en een poort voor de stad.
Er werden ruim 40 plannen ingestuurd. De jury prees het ontwerp, de invulling van de plint en de verschijningsvorm van Waterkracht, maar was niet overtuigd van de programmatische invulling. De jury besloot daarop met een aantal andere plannen verder te gaan.
Project: Waterkracht, herbestemming Silo Zeeburgereiland, Amsterdam
Ontwikkelaar: Extenzo, Groningen
Data: 2017
Status:
competitie
Beelden: Xperitus en MX13
Woning WL
2019, Zuidwolde (Gn)
Een kilometer buiten Zuidwolde, midden in de velden, staat de woning van W&L. Een paar jaar geleden verruilden zij hun stadse woning voor deze landelijke woonomgeving. De ruimte in, en vooral rondom het huis sprak hen bijzonder aan. Met de bouwstijl van de woning hadden zij niet echt een klik.
De bouwstijl van het huis laat zich het best typeren als traditioneel-eclectisch. De rustiek ogende woning heeft een grote variëteit aan goothoogtes, kozijnvormen en metselwerk-ornamenten. Maar het meest opvallend is het feit dat woning relatief introvert is, een eigenschap die vanuit de landelijke context onbegrijpelijk is en ongewenst. Zo zit de dakgoot ter plaatse van de woonkamer precies op ooghoogte, waardoor het zicht op de tuin en het landschap wordt belemmerd.
Zo ontstond het idee om deze gevels open te breken door de ramen te vervangen voor hoge raamstroken. MX13 maakte hiervoor een ontwerp en geraamde de bouwkosten. Gaandeweg bleek het meer te renderen om de gehele bestaande gevel te verwijderen en de woning te verrijken met een nieuwe transparante gevel. Om een passend, maar vernieuwd ontwerp te maken heeft MX13 ervoor gekozen bij de dakvorm van de uitbreiding te variëren op de kapvormen van het bestaande huis. Dit geeft de woning een nieuw elan zonder het bestaande te overschreeuwen.
De woonkamer krijgt door de toepassing van een lessenaardak een hoogteaccent naar de tuin, waardoor de lichtinval wordt geoptimaliseerd. Twee grote schuifpuien nemen de laatste belemmering tussen huis en tuin weg. Een overhoeks dakoverstek met metalen zonwering zorgt voor een getrapte overgang tussen binnen en buiten. Het gehele ontwerp is antraciet van kleur, met uitzondering van de blankhouten kozijnen.
Project: Verbouw woning WL, Zuidwolde (Gn)
Opdrachtgever: particulier
Data: 2018-heden
Hoofdaannemer:
Havenga bouw, Garmerwolde
Contructeur: Burink Constructie Adviesbureau, Hengelo
Oppervlakte: 35 m² extra
Fotografie: Ronald Zijlstra
Kantoor / datsja Buro Harro
2020, Arnhem
Aan de rand van Nationaal Park De Hoge Veluwe ligt de Buitenplaats Koningsweg. Het gebied is tijdens de Tweede Wereldoorlog aangelegd door de Duitsers en deed na de oorlog dienst als kazerneterrein voor het Nederlandse leger. Na jarenlange leegstand is het gebied sinds een paar jaar volop in ontwikkeling. Om deze ontwikkeling te sturen op een manier die recht doet aan het verleden, het landschap en de architectonisch belangrijke gebouwen is een beeldkwaliteitsplan opgesteld. Onze opdrachtgever Buro Harro (landschapsarchitect) en Hans Jungerius (beeldend kunstenaar en ontdekkingsreiziger) zijn initiatiefnemers voor de gebiedsontwikkeling geweest. Het masterplan is van Buro Harro en MVRDV.
Het was even zoeken tussen de grote kazernegebouwen naar het bescheiden onderkomen van Buro Harro. Maar eenmaal binnen waande je je in een andere wereld. Het gebouw uit 1943 was deels overwoekerd door klimop en maakte een oerachtige indruk.
De wens was een kantoor dat voelt als een vakantiehuisje, of een vakantiehuisje waarin ook gewerkt wordt. Zo hebben ze het graag: wonen en werken op plekken die je ook zou boeken op Airbnb, in een écht landschap. Met een gevoel van thuiskomen en verrassing tegelijk.
Het beeldkwaliteitsplan van Buitenplaats Koningsweg is erop gebaseerd: gebouwen staan ín de natuur. Natuur tot aan de gevel.
Met dit alles als aanleiding besloten we het bestaande pand te verduurzamen en bedachten we een plan om het bestaande gebouw uit te breiden met een vergaderkamer en eigen keuken- en toiletvoorziening. Het geheel moest vanzelfsprekend aansluiten bij het in het beeldkwaliteitsplan omschreven karakter. Daarin staat onder meer dat alle toevoegingen en veranderingen aan gebouwen 100% monochroom in RAL 7043 moeten worden uitgevoerd. Zodat helder blijft wat bestaand/monumentaal is en wat niet.
We kozen voor een grote ingreep zonder poespas of gefrut. De nieuwbouw heeft dezelfde doorsnede als het bestaande gebouw. Het ontwerp voor de uitbreiding heeft een scherpe vormgeving met een abstract voorkomen. Detailloos en eenvoudig. De nieuwbouw lijkt als een lucifersdoosje uit het stenen omhulsel te schuiven. Door het glooiende maaiveld ontstaat een mooie zitrand. Schuifpui open, stap in het landschap en geniet van een vuurtje, een bbq en een lekker glas wijn. Het stenen gebouwtje gaat opnieuw overwoekerd worden door klimop.
Van binnen is het interieur sereen. Een houten volume herbergt een keuken, het toilet en de slaapverdieping. Alle toevoegingen zijn uitgevoerd in berkenhout. Net als de uitbouw en de tafels.
Project: Kantoor / datsja Buro Harro, Arnhem
Opdrachtgever: Buro Harro
Ontwerp: MX13 i.s.m. Buro Harro
Hoofdaannemer:
Adaptone, Leuvenheim
Fotografie: Jeroen Musch. Buro Harro
Data: 2017-2020
Woning MI
2015, Groningen
*Tweede plaats Gouden Publiekskiezel 2016*
‘We zijn heel blij met de opbouw door MX13 ontworpen. Een resultaat waar we trots op zijn en waar ook de passie, kennis, creativiteit en grote betrokkenheid van Marnix tijdens het gehele proces, zichtbaar in terugkomt. We zijn blij dat we in een prettige samenwerking met de oorspronkelijke architect een geheel eigen en opzichzelfstaand deel aan de woning hebben kunnen toevoegen. Een extra ruimte en een heerlijk dakterras met strakke afwerking.’ Martin en Ingeborg, opdrachtgevers.
In de zomer van 2014 kreeg MX13 de vraag de technische en juridische mogelijkheden van een extra bouwlaag aan de Langestraat te onderzoeken. De ruimte moest dienen als muziek- en filmruimte, en een toekomstig dakterras ontsluiten. Bleek een opbouw mogelijk zijn, dan werd de woning aangekocht.
Het realiseren van een extra verdieping lag wat precair. Het bestemmingsplan liet weliswaar ruimte voor een afwijking van de maximale bouwhoogte, maar hierop aanspraak maken legt een flinke hypotheek op het ontwerp. Zowel welstand als stedenbouw dienen hun medewerking te verlenen aan deze regeling. Voor MX13 een bijzondere opgave om een maatpak te maken met een stedenbouwkundig en architectonisch overtuigend statement.
Het ontwerp bevat naast een film- en muziekruimte ook een tweede badkamer zodat de kamer in de toekomst geschikt is als slaapkamer. Schuifpuien bieden toegang tot een ruim dakterras. De borstwering is uitgevoerd als een 60 cm brede tafel waarop je je drankje kunt neerzetten terwijl je geniet van het uitzicht. De grote installatieschacht van het bestaande huis moest een verdieping doorgetrokken worden tot aan de hoogte van het nieuwe dak. In samenspraak met de opdrachtgevers is nagedacht over materiaalgebruik en uitstraling. In contrast met de bestaande bebouwing die stevig en aards oogt, is de opbouw juist abstract vormgegeven. Om dit te bereiken is het project vrijwel detailloos, dus zonder daktrim en traditionele hekwerken. Het toepassen van metalen gevelbekleding versterkt de objectachtige, niet-bouwkundige uitstraling. De monochrome kleur geeft de uitbreidingen extra samenhang. De schuine hoeken in de borstwering en dakrand zijn gemaakt door Meilof Riks, een gespecialiseerd bedrijf dat 3D gefreesd polystyreen omkleedt met aluminium zetwerk.
Project: Onder de radar, CiBoGa Groningen
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2014 – 2015
Hoofdaannemer:
Bouwbedrijf Tamminga, Buitenpost
Oppervlakte extra: 35 m² plus dakterras
Beelden: Peter de Kan
Canvas
2020, Enschede
Aan de Singel in Enschede is hard gewerkt aan een nieuwe woonbuurt, waarbij een voormalig bedrijventerrein getransformeerd is in een woonbuurt. De gemeente wilde binnen deze ontwikkeling ruimte geven aan particulier (mede-)opdrachtgeverschap en stelde een beeldkwaliteitsplan op met hoge duurzaamheidsambities op het gebied van energiebesparende maatregelen, groendaken en de zichtbaarheid en integratie van waterberging en -infiltratie. MX13 mocht in opdracht van KUUB het planontwerp maken. KUUB heeft zich inmiddels ruimschoots bewezen op het gebied van (particuliere) ontwikkeling.
We wilden een woongebied maken dat van bovenaf als 100% groen zou worden ervaren. Alsof er niet gebouwd was. Het landschap(ontwerp) kreeg dus een prominente rol in de ontwikkeling en niet, zoals vaak, een bijrolletje achteraf. We vroegen landschapsarchitect Buro Harro daarom het ontwerpteam te versterken.
Om een maximaal groen binnengebied te maken is gekozen voor een ongebruikelijke woning-oriëntatie: een brede ondiepe woning in plaats van de gebruikelijke diepe, maar smalle woning. Het parkeren werd compact weggezet in een hoek van het plangebied. Buro Harro kwam met het idee de private tuin te scheiden van het collectieve groen door een wadi met waterminnende, bloeiende heemplanten. De woningen kregen een eigen tuin én een collectief binnengebied als een nader in te vullen groene hof. Schuttingen worden hierdoor overbodig.
De brede ondiepe woning biedt veel mogelijkheden. Omdat er meer geveloppervlak beschikbaar is kunnen daglichtbehoevende functies vrijer geplaatst worden dan in een traditionele woningplattegrond. Het basisontwerp kon door kopers worden aangepast. Iedere koper is met MX13 in gesprek gegaan en van daaruit werd een persoonlijke woning (plattegrond en gevel) ontworpen. Indien men gebruik wilde maken van hetzelfde aantal kozijnen en binnenwanden als bij de basiswoning waren al deze wijzigingen kostenneutraal. MX13 stemde de onderlinge woningontwerpen op elkaar af. In de gevels heeft men vrijelijk kunnen schuiven met de ramen en kon worden gekozen uit een vooraf vastgesteld palet van kozijnen. Daarnaast kon de woning uitgebreid worden met tal van andere opties. Het project heeft de passende naam CANVAS meegekregen, de contouren stonden immers op het linnen en het inkleuren deden we samen met de kopers.
Project: Canvas, 20 grondgebonden woningen in mede-opdrachtgeverschap, Enschede
Opdrachtgever: KUUB, Groningen
Aannemer: Dura-Vermeer Bouw BV, Hengelo
Data: 2020
Beelden: Buro Harro en MX13
Verduurzaming Oosterkade
2019, Groningen
Het pakhuis aan de Oosterkade is gebouwd in 1878 als graanpakhuis. In de monumentale beschrijving van het pand wordt de bouwstijl omschreven als ‘ambachtelijk-traditioneel met classicistische stijlkenmerken’. Het gebouw heeft een nadrukkelijke kroonlijst met spiegels en is, voor Groningse begrippen, uitzonderlijk van schaal. Mede om die reden is het gebouw als gemeentelijk monument betiteld. Precies 100 jaar later is het pand verbouwd tot woongebouw. Toen dateren de halfronde balkons toegevoegd.
In de loop der tijd zijn er diverse kleine ingrepen geweest aan het gebouw. Maar opgeteld was het pand er niet door verbeterd. Bij de komende verduurzamingslag wenste Woningcorporatie Nijestee een meer integrale aanpak. MX13 werd gevraagd om een plan te maken voor het vervangen van de enkele beglazing door HR++ glas en het toevoegen van ventilatieroosters.
De ingrepen lijken beperkt, maar opgeteld doet het wel wat met het pand. Bij het eerste bezoek waren we ontstemd over de verloedering die had plaatsgevonden. Vooral de primaire kleuren van de deuren pasten niet bij de monumentale kwaliteit. In samenwerking met Burovanplan heeft MX13 een ontwerpvoorstel gemaakt. Om hernieuwd recht te doen aan het monument werd een aluminium kozijn voorgesteld met een minimale profielbreedte en een zo compact mogelijk ventilatierooster. Alles in dezelfde donkere tint zodat het optisch wegvalt in de diepe ‘oogkassen’ van het gebouw. Daarnaast is kleurvoorstel gemaakt voor de plint, de kozijnen en de deuren. In 2019 is de renovatie uitgevoerd.
Project: Verduurzaming Oosterkade, Groningen
Opdrachtgever: Nijestee, Groningen
Data: 2019
Fotografie: Peter de Kan
Hoofdstation Groningen
2024, Groningen
In navolging van de studie ‘Hoofdstation Centraal’ uit 2022, hebben de samenwerkende bureaus ML_A en MX13 van de NS opdracht gekregen voor een ontwerp voor revitalisatie van het Hoofdstation Groningen [1891-1896] van Isaac Gosschalk. De opgave omvat het verduurzamen en renoveren van het rijksmonument, en het vormgeven aan een nieuwe programmatische invulling. De aansluiting op de stationsomgeving en de verbinding met de nieuwe stationsuitbreiding van Koen van Velsen wordt in de uitwerking meegenomen. Braaksma & Roos architecten is als restauratiearchitect bij het project betrokken.
‘Maak van het hoofdstation the place to be van Groningen!’, dat was kort gezegd de opdracht van NS aan ons, de Gronings – Amsterdamse architectencombinatie MX13 | ML_A. Wat moet er aan het gebouw gewijzigd worden om het weer grandeur te geven en welke programmering moet het krijgen? En hoe verhoudt het gebouw zich straks tot de veranderde omgeving van het station in aanbouw?
Parallel daaraan speelt voor NS de vraag hoe het energiegebruik van het station teruggebracht worden en wat de gevolgen zijn van die verduurzaming. En als er binnenkort groot onderhoud moet plaatsvinden, wat pak je dan nu aan en wat niet als je nog niet duidelijk voor ogen hebt wat er gehandhaafd blijft en hoe het gebouw programmatisch ingevuld gaat worden? Voor de beantwoording van die vragen werden naast Braaksma & Roos architecten ook adviseurs van Valstar Simonis en Peutz ingeschakeld. Het zijn schijnbaar eenvoudige vragen, maar in de praktijk raakt iedere vraag aan een andere.
Want ‘Wat moet er gewijzigd worden om het grandeur te geven’ raakt aan ‘Wat kan en mag je aan dit rijksmonument wijzigen?’. Het vergt helderheid in wat oorspronkelijk is en wat niet. ‘Hoe verhoudt het station zich tot de veranderde omgeving?’ roept direct de vraag op ‘Waarin gaat de context zich transformeren?’. Gaat het Stadsbalkon verdwijnen of niet? Wat gebeurt er met het stationsgebied als het busstation verplaatst is?
We doken allereerst in de geschiedenis van het Hoofdstation. We beschreven de aanpak van het gebouwonderzoek. Maar we hebben ook uitspraken gedaan over de voorwaarden voor de ontwikkeling van de omgeving die dit met zich meebrengt. We dromen over een toekomstig stationsgebied en verwerken daarin de indrukken die we tijdens het ontwerpproces opdoen.
Project: Hoofdstation, Groningen
Opdrachtgever: NS Stations
Ontwerp: MX13/ML_A
Fotografie: Peter de Kan
Data: 2022-heden
Woningverbetering Blauwe Dorp
2023, Groningen
Het Blauwe Dorp is een geliefde woonplek in het hart van de Oosterparkwijk. Er is weinig doorstroom in de woningen, wat als een compliment voor de wijk kan worden gezien. Een groot deel van de woningen wordt al decennia lang bewoond door dezelfde bewoners.
Het Blauwe Dorp is kort na de Eerste Wereldoorlog gebouwd in opdracht van de gemeente Groningen om de woningnood te lenigen die is ontstaan tijdens de oorlogsjaren. Tot die tijd werden vrijwel alle huurwoningen in particulier opdrachtgeverschap gebouwd. Vanwege de onzekere tijden van WO I stagneerde deze woningproductie en sprong de overheid in. De woningen zijn woning gebouwd als tijdelijke woningen met als doel deze na 25 jaar weer te slopen. Van sloop is echter nooit sprake geweest en inmiddels hebben de woningen een rijksmonumentale status. De naam Blauwe Dorp heeft niets met de kleur van de woningen te maken, maar is afkomstig van een reeks bouwinitiatieven die koningsgezind respectievelijk het Rode, Witte en Blauwe dorp zijn genoemd.
Woningcorporatie Nijestee is eigenaar van de woningen en heeft het plan de woningen de verbeteren. Nijestee startte met een inventarisatie van verbeterpunten. Vocht en tochtproblemen werden veelvuldig genoemd. Een expertteam bestaande uit een bouwfysicus, een monumentendeskundige en een architect een zorgvuldig, doelmatig en haalbaar plan voor de woningverbetering gemaakt.
Er is besloten de woningen beter de isoleren door het enkel glas te vervangen door monumentenglas – dun dubbel glas met een hoge isolatiewaarde. Ook het niet-monumentale raamhout moet worden vernieuwd omdat dit hout door condensvorming op veel plaatsen is verrot. Door de toepassing van monumentenglas blijft de profilering van het raamhout ongewijzigd. De voordeur wordt eveneens vervangen door een deur met de profilering de geïnspireerd is op de oorspronkelijke deur. Bij gebrek aan goede documentatie kan helaas van een exacte replica geen sprake zijn. Tenslotte worden bestaande voorzetwanden vernieuwd en worden delen van het dakvlak voorzien van isolatiemateriaal en krijgen de woningen een vernieuwd ventilatiesysteem.
Project: Woningverbetering 44 boerderijwoningen Blauwe Dorp, Groningen
Opdrachtgever: Nijestee
Hoofdaannemer:
Dura Vermeer, Hengelo
Fotografie: Harry Cock
Data: 2020-2023
Appartementen Ameland
2018, Buren
Ameland is voor velen een geliefde vakantiebestemming. De toeristische piek ligt vanzelfsprekend in het zomerseizoen. Campings, vakantiehuisjes en groepsaccommodaties zijn dan volgeboekt. Toch heeft Ameland ook buiten de zomer een verrassend grote bezoekersstroom. Het zijn dan voornamelijk wat oudere gasten die een vakantiehuisje huren.
Het gemeentelijk beleid is erop gericht om het ‘jaarrond’ bezoek naar het Waddeneiland te stimuleren. Daarvoor zijn meer kleinschalige accommodaties noodzakelijk, aangezien de groepsaccommodaties vooral in de zomermaanden worden bevolkt. Ze renderen dus minder dan ‘kleine huisjes’. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de kopers niet in de rij stonden toen het Kraaijenest, een uitgewoonde groepsaccommodatie in Buren, te koop werd aangeboden. Onze opdrachtgevers speelden hierop in door de locatie aan te kopen en MX13 te vragen een plan te maken voor splitsbare eenheden die geschikt waren voor grote èn kleine groepen.
Wij vonden het belangrijk om een gebouw te maken dat goed ingepast werd in het beschermde dorpsgezicht. Daarom is voor het ontwerp de traditionele Amelandse schuur als uitgangspunt genomen. Door een meer abstracte detaillering wordt een historiserend effect in de nieuwbouw echter vermeden. Het gebouw staat schijnbaar gedraaid op de kavel. De schuurzijde is gericht naar de straat, de ‘voorgevel’ naar de westkant. Dat geeft het gebouw extra abstractie en maakt de straat minder formeel. Deze oriëntatie ten opzichte van de weg komt overeen met de plaatsing van meer Amelandse boerderijen aan de zandwegen van destijds. De koeien liepen vroeger namelijk vanaf de weilanden, over het zandpad zo de schuur in. Door de zwarte gevel aan de straat te voorzien van een groot raam met verschuifbare zonwering wordt de associatie met een schuur verder versterkt.
Het gebouw bevat vier appartementen, waarvan er twee koppelbaar zijn door middel van een schuifwand. Het geheel wordt afgedekt met een kap met traditionele oranje dakpannen. De onderste strook van het dak, het deel waaronder de veranda schuilgaat, is bekleed met zwarte metalen beplating.
Project: 4 vakantieappartementen, Buren
Opdrachtgever: Juding belastingadvies B.V.
Data: 2017-heden
Hoofdaannemer:
Bouwbedrijf Van der Woude bv, Gorredijk
Oppervlakte: 550 m²
Beelden: MX13
Ontvangstgebouw, Garmerwolde
2020, Garmerwolde
In het gehucht Garmerwolde, op minder dan 10 kilometer afstand van de Groninger Martinitoren, staat een dertiende-eeuwse kerk met een vrijstaande klokkentoren. In de toren ontwierp MX13 een museale route die deel uitmaakt van een educatief project van de Stichting Oude Groninger Kerken i.s.m. Museum Catharijneconvent onder de titel Feest! Weet wat je viert. Via een expositie kan basisschooljeugd kennismaken met de achtergronden van religieuze tradities.
Op het kerkterrein ontwierp MX13 ook een ontvangstgebouw met horecafaciliteiten dat buiten de openingstijden van de expositie gebruikt kan worden voor rouw- en trouwactiviteiten. Zowel de architectuur als de inrichting dragen bij aan een lichtvoetige maar tegelijk ingetogen atmosfeer. Het gebouw is zorgvuldig gedetailleerd zonder dat er een stijve of museale sfeer ontstaat. In- en exterieur zijn in balans en zorgen samen voor een prettige en gastvrije verblijfsruimte.
Het langgerekte gebouw is aan drie zijden bekleed met zwart hout. De vierde zijde, de noordgevel, wordt gevormd door een brede glazen pui die de binnenruimte via het terras visueel betrekt bij het aangrenzende dorpskerkhof. Juist door het gebouw op deze locatie te realiseren wordt de relatie tussen leven en dood op een vanzelfsprekende manier invoelbaar gemaakt.
De stevige houten spanten van de dakconstructie geven het interieur een zekere monumentaliteit en zorgen door middel van een dakoverstek voor verbinding tussen binnen en buiten. Doordat de spanten bekleed zijn ontstaan er een soort ‘lichtkamertjes’ met elk een eigen daklicht. Van daaruit kan het daglicht direct en indirect naar binnen stromen. Door de hoge reflectiewaarde van de witte spanten konden de daklichten relatief klein zijn. Er is zodoende nauwelijks sprake van opwarming terwijl het interieur wel geniet van (zon)licht uit het zuiden. Deze dakconstructie maakt dat het gebouw ondanks de tamelijk gesloten vorm verrassend licht en helder oogt.
Project: Ontvangstgebouw, Garmerwolde
Opdrachtgever: Stichting Oude Groninger Kerken
Hoofdaannemer:
Boerbouw, Leek
Interieurbouw: Perdon, Assen
Architectuur: MX13, Groningen
Interieur : MX13, i.s.m. Interne zaken, Groningen
Constructeur: Dijkhuis Ingenieurs, Groningen
Beelden: Peter de Kan & MX13
Data: 2016-2020
Portiekafsluitingen
2019, Groningen
De Coehoornsingel is een van de binnensingels van Groningen. De straat heeft mede door de diverse bouwstijlen een wat rommelige aanblik. Woningcorporatie Nijestee heeft hier een woonblok in bezit uit de jaren ’80. Het gebouw heeft een wat fletse uitstraling. De diepliggende entrees vormen het meest expressieve onderdeel van het gebouw.
Sinds een paar jaar klaagden de bewoners over toegenomen overlast in en rond de portieken. De metselwerk borstweringen blijken het formaat te hebben van een bed of werden gebruikt als tafel of bar. Met enige regelmaat moesten bewoners zelfs eerst de ‘gasten’ verzoeken het portiek te verlaten alvorens de voordeur kon worden bereikt. Tijd om in te grijpen, dacht Nijestee.
MX13 kreeg opdracht een passend hekwerk te ontwerpen. Behoud van de sculpturaliteit van de gevel vormde daarbij voor ons een belangrijk uitgangspunt. Een bruikbaar hek liet echter niet veel sculpturaliteit toe. Vandaar dat per onderdeel is gekeken hoe ver het naar voren/achteren geplaatst kon worden. Zo ontstond een plan waarbij de deuren vlak liggen met de gevel en de postbussen nadrukkelijk uitsteken. Het overige hekwerk ligt zo ver mogelijk terug.
Het gehele hekwerk is in samenspraak met de aannemer uitgewerkt, gebouwd en gecoat in een goudgele tint die goed past bij het bestaande schilderwerk.
Project: Portiekafsluitingen, Groningen
Opdrachtgever: Nijestee, Groningen
Aannemer: Geveke Bouw BV, Eelde
Data: 2019
Fotografie: Peter de Kan
Schoolkerk, Garmerwolde
2020, Garmerwolde
**Winnaar Europa Nostra Award 2021, categorie Educatie.
**Genomineerd voor Architectenweb Awards 2020, categorie Interieur van het Jaar.
‘In de opdracht een trap te bouwen in de eeuwenoude toren van Garmerwolde paarde Marnix grote verbeeldingskracht aan mathematische precisie. Met eindeloos geduld en intense aandacht ontwierp hij een trappencomplex in de ruimte van de toren; esthetisch en respectvol in balans met de schoonheid en het karakter van het bestaande, en tegelijkertijd sterk aanwezig en eigentijds. Een unieke prestatie die getuigt van veelbelovend vakmanschap.’ Agmar van Rijn, Stichting Oude Groninger Kerken
In het gehucht Garmerwolde, op minder dan 10 kilometer afstand van de Groninger Martinitoren, staat een dertiende-eeuwse kerk met een robuuste, vrijstaande klokkentoren. Wie de oude toren binnengaat wordt verrast door twee hagelwitte wenteltrappen, een ontwerp van architectenbureau MX13. Ze staan als een minimalistisch statement in de met kloostermoppen ommuurde ruimte, een ontmoeting van de 21e eeuw met de Middeleeuwen.
Educatief
De verbouwde toren maakt deel uit van een educatief project van Museum Catharijneconvent onder de titel Feest! Weet wat je viert. Met dit project wil het Catharijneconvent samen met lokale partners de Nederlandse jeugd via exposities kennis laten maken met de achtergronden van religieuze tradities. Zo willen de initiatiefnemers de interculturele dialoog in Nederland een positieve impuls geven, eigenlijk het omgekeerde van onbekend-maakt-onbemind. Op tien locaties in Nederland kunnen leerlingen van de basisschool iets ontdekken en leren begrijpen van religieuze feesten. In Noord-Nederland wordt samengewerkt met de Stichting Oude Groninger Kerken. Die beheert in provincie en stad talloze architectonische monumenten en zag potentie in de kerk van Garmerwolde met zijn plafondschilderingen en de ongebruikte ruimte van de toren. In feite is Feest! In Oost en West een verticale museumvleugel, waarbij vier christelijke en vier islamitische feesten in beeld worden gebracht. Met het project wil de SOGK een bijdrage van cultureel maatschappelijk belang leveren en tegelijk een toeristische impuls aan het dorp. Bezoekers worden welkom geheten in een ontvangstgebouw, waarna zij via het kerkterrein de kerk en de toren betreden. De expositie is op schooldagen door groepen kinderen van het primair onderwijs te bezoeken en in het weekend door individuele bezoekers. MX13 is verantwoordelijk voor het architectonisch ontwerp van het ontvangstgebouw, een nieuwe kerkentree en de verbouwing van de toren.
Inhoud
Het hoogtepunt van de tentoonstelling vormt een bezoek aan de toren. Door het beklimmen van de ene trap en later weer af te dalen langs de andere maakt men een ontdekkingsreis langs de acht godsdienstige feesten. De dubbele trap, die een hoogte van circa vijftien meter overspant, heeft een spiralende cyclische vorm.
De opgaande trap leidt langs Kerstmis, Pasen, Laylat al-Qadr (Nacht van de beslissing) en Hemelvaart. Bij het afdalen passeren bezoekers de Ramadan, Eid al-Fitr (Suikerfeest), Eid al-Adha (Offerfeest) en Pinksteren. Studio 212 Fahrenheit verbeeldde deze religieuze feestdagen door nieuwe symbolen te zoeken in plaats van beschrijvingen, of bestaande afbeeldingen te gebruiken. De moderne beeldtaal is niet alleen leerzaam, ze zijn ook visueel prikkelend.
Beleving
Doordat ook de onderkant van de trappen getrapt is uitgevoerd, ontstaat een vervreemdende ruimtelijke beleving, als in een prent van Escher. De routes naar boven en beneden zijn gescheiden en draaien om elkaar heen waardoor ze een cirkelgang vormen, die halverwege de kerkklok passeert. Onderweg wisselen aandacht voor de expositie en voor de monumentale context elkaar af. Nabij het hoogste punt in de toren wordt de hemelvaart van zowel Jezus Christus als die van Mohammed verbeeld. En door het nieuwe grote raam in de noordkant van het zadeldak ontstaat opeens contact met de wereld buiten. Het uitzicht op het weidse Groninger landschap met zijn steeds wisselende luchten zet het thema hemel en aarde opeens in een ander perspectief. Wie over de balustrade naar beneden kijkt alvorens langs de andere trap af te dalen krijgt een caleidoscopische mix van oud en nieuw te zien.
Monument
De toren als expositielocatie oefent op jong en oud een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit en daagt uit het hoogtepunt te bezoeken, een feestje op zichzelf. De volgorde van de religieuze feesten komt overeen met de jaarkalender en past zo bij het cyclische karakter van de trappenconstructie. Wie onderweg even stilstaat hoort het ‘getiktak’ van het uurwerk goed. Het verleden klinkt nog steeds door, ondanks de cleane vormgeving en de eigentijdse effecten van de installaties. Alles is zo ontworpen dat de monumentale waarde van de toren op geen enkele wijze wordt aangetast. Zo zijn de trap en alle andere voorzieningen van de tentoonstelling geheel autonoom in de ruimte geplaatst. Ze kunnen, zonder ook maar een spoor na te laten, weer worden verwijderd. Het geheel is uitgevoerd in staal- en houtskeletbouw en is omkleed met een watervaste beplating. Onder deze ‘huid’ zitten alle benodigde technische voorzieningen verstopt. Niet eerder heeft een erfgoed organisatie zijn monumentaal bezit zo ingezet als brug tussen verleden en actualiteit.
Project: Schoolkerk, Garmerwolde
Opdrachtgever: Stichting Oude Groninger Kerken i.s.m. Museum Catharijneconvent
Hoofdaannemer:
Boerbouw, Leek
Afbouw trap:
De Groot Interieur, Leek
Architectuur: MX13, Groningen
Tentoonstellingsontwerp: 212Fahrenheit, Groningen
Constructeur: Dijkhuis Ingenieurs, Groningen
Fotografie: Peter de Kan & MX13
Data: 2016-2020
Woning WP
‘We hadden vooraf zelf al een basis-idee over de uitstraling van de uitbouw. MX13 vulde dit aan met erg goede ideeën. Het breder maken van de uitbouw bijvoorbeeld en een extra tuindeur richting de zijtuin. Maar ook de gevelbekleding. Wij zijn zeer te spreken over de samenwerking en het eindresultaat!’ Willem en Paulien, opdrachtgevers.
Om de drukte van Amsterdam te ontlopen ging een jong gezin in 2015 op zoek naar woonruimte in Bussum. De hoekwoning aan de Gentiaanstraat was precies wat ze zochten. Het huis had op de verdieping voldoende ruimte voor de benodigde slaapkamers en beschikte over een royale tuin op het westen. Sinds de bouw in 1952 leek er echter niets aan het interieur te zijn gewijzigd. Hoog tijd dus voor grondige verbouwing en daarmee voor de nieuwe eigenaren de ideale kans om het huis echt naar hun hand te zetten.
Het bestaande huis heeft de stijlkenmerken van de Delftse school, een traditionalistische sobere bouwstijl uit de jaren ’20-’50. De tegenhanger van het modernisme. De woning is opgetrokken uit zandkleurige baksteen en de gevels bevatten de typerende metselwerk details. De erker-achtige uitbouw van de woonkamer geeft zicht op de zijtuin en geeft de kopgevel extra cachet. Desondanks is de begane in verhouding wat krap. Vandaar dat de nieuwe eigenaren MX13 benaderden om mee te denken over een mogelijke uitbouw aan de achterzijde, in het verlengde van het huis. Gezamenlijk hebben we de situatie ter plekke bekeken.
Het ontwerp ging echter een stap verder. Door gebruik te maken van het schuin weglopen van de kavel kon er vergunningsvrij een uitbouw worden gerealiseerd die breder was dan de bestaande achtergevel. De hoofdopzet is simpel. Een rondgaand kader van 8 meter breed en 4 meter diep wordt achter de woning geplaatst. Doordat de woning 6,5 meter breed is steekt het kader 1,5 meter uit. Aan de kopse kant, de straatzijde, is het kader gesloten. De beide langszijden zijn juist volledig transparant. Zo ontstaat een 8 meter breed panorama op de achtertuin én wordt ook de zijtuin bij het wonen betrokken! Een prachtige plek voor een tuingerichte keuken en eethoek met behoud van privacy.
Door de glaspuien verdiept te leggen ontstaat een overgangsgebied tussen binnen en buiten wat de relatie met de tuin versterkt. De ultraslanke kozijnprofielen nemen iedere overgebleven barrière tussen binnen en buiten weg. Het kader is bekleed met vergrijzend hout en lost op die manier op in de tuin. Het dakrandje is uitgevoerd in een traditioneel zinken kraallijst.
Project: Woonkeuken Bussum
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2015
Hoofdaannemer:
Aurik verbouw en renovatie
Oppervlakte extra: 24 m²
Beelden: MX13
Woning HR
2013, Delft
‘In 2013 ontstond het idee een aanbouw te maken die een echt nieuwe kwaliteit zou toevoegen aan ons huis. MX13 wist onze woonwensen te vertalen in een ingenieus ontwerp, waarin naast een extra hoge woonruimte ook extra bergruimte is gerealiseerd. We kijken met veel plezier terug op de constructieve samenwerking en het verbluffende resultaat. ‘ Hester en Roelof, opdrachtgevers.
In reactie op de gewijzigde woonwens van een gezin met opgroeiende kinderen kreeg MX13 de vraag mee te denken over de uitbreidingsmogelijkheden van een woning in Delft uit 1996. Aangezien de hoekkavel naar achteren toe steeds breder wordt lag het voor de hand om de extra ruimte naast en achter het huis te zoeken. De opdrachtgever had hiervoor zelf al schetsmatig een aanzet gedaan.
Het idee ontstond een aanbouw te maken die een echt nieuwe kwaliteit zou toevoegen aan het huis in de vorm van een op de tuin gerichte ruimte met een bovengemiddelde hoogte, een tuinkamer. Om voldoende rendement te halen uit de toegevoegde vierkante meters moest eigenlijk tot op de erfgrens gebouwd worden. Het bestemmingsplan gaf echter geen ruimte voor een aanbouw van een dergelijke hoogte en ook het bouwen op de erfgrens was uitgesloten evenals trouwens de diepte van de geplande uitbreiding.
MX13 wist de stedenbouwkundige van de gemeente Delft ervan te overtuigen dat juist de extra hoogte de rijwoningen als totaal een beter gezicht zou geven. Dit gaf de mogelijkheid om aan de woning een nieuwe ruimtelijke kwaliteit toe te voegen.
Door de bestaande plafondhoogte door te trekken in een deel van de aanbouw, maar over de gehele aanbouw een dak te leggen op de nieuwe hoogte ontstaat boven de woonkamer een vliering. Een welkome aanvulling op de beperkte bergruimte van het bestaande huis. Met behoud van privacy is een groot venster geplaatst in de zijgevel. De inkijk vanuit het naastgelegen appartementencomplex is nihil, terwijl het effect van het daglicht in de woonkamer groot is.
De volledige hoogte geeft allure aan de tuinkamer. De ruimte boven het overstek werkt als een soort hoogslaper, waar de kinderen zich kunnen terugtrekken met een muziekje of een boek. De 4,5 meter lange houten harmonicapui is volledige open te vouwen waardoor tuin en woning naadloos in elkaar overvloeien.
Project: Verbouw woning Laan van Van der Gaag, Delft
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2012 – 2013
Hoofdaannemer:
P. van Ommeren, Moerkapelle
Oppervlakte extra: 30 m²
Beelden: Particulier
Respecht
2021, Arnhem
Op een voormalig kazerne terrein nabij Arnhem is Buitenplaats Koningsweg ontwikkeld, een gebiedstransformatie naar een culturele enclave. Een plek waar meer ruimte ontstaat voor natuurlijke processen in culturele samenwerking. Aan de rand van het gebied, vrijwel op de grens van het Nationale Park De Hoge Veluwe, is ruimte bedacht voor 11 natuurinclusieve follies. Wij ontwierpen daar een van, maar vielen helaas af in de laatste selectieronde.
‘Niets bestaat wat niet iets anders aanraakt.’ Zo is onze folly ontworpen. De folly gaat respectvol om met omgeving door in te spelen op het landschap, de geschiedenis van de plek en de kansen van de culturele enclave. Het ontwerpprincipe is gebaseerd op de karaktertrekken van de zwarte specht. Bovenstaande thema’s geven de folly de samengestelde naam Respecht. Wel willen we onze aanwezigheid in respect doen tot de omgeving in een vorm die bewustwording bevordert en ontwikkeling op het gebied van natuurinclusiviteit stimuleert.
De Buitenplaats Koningsweg heeft een bijzonder verleden als twee gecamoufleerde kazerneterreinen uit WOII. De sporen daarvan zijn en blijven zichtbaar. Binnen het thema camouflage werden ontwerpers uitgedaagd hierop voort te borduren. We hebben ons daarbij laten inspireren door de natuur. Specifiek door een oude bewoner van het gebied, de zwarte specht (Dryocopus Martius).
Uit www.waarnemingen.nl blijkt deze schuchtere vogel in Nederland het meest waargenomen wordt in het gebied rondom en nét ten noorden van de Buitenplaats Koningsweg. Die regelmatige waarneming is echter heel relatief aangezien de zwarte specht zelden gespot wordt door toevallig voorbijganger. De specht draait zich namelijk, heel slim, telkens naar de achterzijde van de boomstam waaraan jij passeert. Een vorm van verstoppen of camouflage waarbij hij dus inspeelt op de kijkrichting. Niets is wat het lijkt. Ieder jaar hakt de zwarte specht opnieuw een nestplaats. Het leeggekomen nest wordt dankbaar in gebruik genomen door de bosuilen, boommarters en andere dieren. De zwarte specht fungeert als bouwheer voor zijn omgeving, een mooie parellel.
Onze visie op natuurinclusivitiet en de kenmerken van de zwarte specht vormen de basis voor het ontwerp van ons gastvrije onderkomen Respecht. Gastvrij voor dier en mens. In het ontwerp van Respecht hebben we de verstoptechniek van de specht vertaald naar perspectivische vertekening. Met behulp van de stealth vormentaal, ook een manier van verstoppen, maken we een mysterieus onderkomen dat zich telkens lijkt weg te draaien voor de voorbijganger. De vormentaal van de stealth roept daarnaast associaties op met het militaire verleden van de locatie. De diagonale lijn rondom de folly loopt wordt gevormd door een rondgaande vleermuis-ingang. De strook eronder biedt ruimte voor insectenhotels.
De folly ligt als een gesloten object in het landschap. Met slechts aan een zijde ligt, verscholen onder een luifel, een glaspui. Alleen aan deze zijde scharrelt de mens. De andere gevels zijn luw waarbij de gevelopeningen als een soort luchtinlaten vormgegeven zijn.
Het terras is geïntegreerd in de vorm van de folly waardoor het menselijk domein duidelijk is vastgelegd. Om de impact op de omgeving zo klein mogelijk te maken staat de folly een klein beste opgetild op palen. Aan de terraszijde komt de folly los van het landschap, doordat de terras ten opzichte van dit gebied iets verhoogd is aangelegd. Je stapt dus vanaf het terras ín het landschap er omheen. De folly nestelt zich aan de zij- en achterkanten ín het landschap, hier loopt het maaiveld wat omhoog. Eenmaal binnen kom je in een warm nest. Natuurlijk materiaalgebruik maakt het tot een heerlijk plek om te genieten van de rust en de omgeving. Het schuin oplopende dak geeft het interieur een verrassende ruimtelijkheid. De folly is uitermate geschikt als werkplek voor een persoon, als rust- en recreatieplek voor twee personen, maar door de entresol biedt het ook plaats aan een gezin.