Schoolkerk, Garmerwolde
2020, Garmerwolde
**Winnaar Europa Nostra Award 2021, categorie Educatie.
**Genomineerd voor Architectenweb Awards 2020, categorie Interieur van het Jaar.
‘In de opdracht een trap te bouwen in de eeuwenoude toren van Garmerwolde paarde Marnix grote verbeeldingskracht aan mathematische precisie. Met eindeloos geduld en intense aandacht ontwierp hij een trappencomplex in de ruimte van de toren; esthetisch en respectvol in balans met de schoonheid en het karakter van het bestaande, en tegelijkertijd sterk aanwezig en eigentijds. Een unieke prestatie die getuigt van veelbelovend vakmanschap.’ Agmar van Rijn, Stichting Oude Groninger Kerken
In het gehucht Garmerwolde, op minder dan 10 kilometer afstand van de Groninger Martinitoren, staat een dertiende-eeuwse kerk met een robuuste, vrijstaande klokkentoren. Wie de oude toren binnengaat wordt verrast door twee hagelwitte wenteltrappen, een ontwerp van architectenbureau MX13. Ze staan als een minimalistisch statement in de met kloostermoppen ommuurde ruimte, een ontmoeting van de 21e eeuw met de Middeleeuwen.
Educatief
De verbouwde toren maakt deel uit van een educatief project van Museum Catharijneconvent onder de titel Feest! Weet wat je viert. Met dit project wil het Catharijneconvent samen met lokale partners de Nederlandse jeugd via exposities kennis laten maken met de achtergronden van religieuze tradities. Zo willen de initiatiefnemers de interculturele dialoog in Nederland een positieve impuls geven, eigenlijk het omgekeerde van onbekend-maakt-onbemind. Op tien locaties in Nederland kunnen leerlingen van de basisschool iets ontdekken en leren begrijpen van religieuze feesten. In Noord-Nederland wordt samengewerkt met de Stichting Oude Groninger Kerken. Die beheert in provincie en stad talloze architectonische monumenten en zag potentie in de kerk van Garmerwolde met zijn plafondschilderingen en de ongebruikte ruimte van de toren. In feite is Feest! In Oost en West een verticale museumvleugel, waarbij vier christelijke en vier islamitische feesten in beeld worden gebracht. Met het project wil de SOGK een bijdrage van cultureel maatschappelijk belang leveren en tegelijk een toeristische impuls aan het dorp. Bezoekers worden welkom geheten in een ontvangstgebouw, waarna zij via het kerkterrein de kerk en de toren betreden. De expositie is op schooldagen door groepen kinderen van het primair onderwijs te bezoeken en in het weekend door individuele bezoekers. MX13 is verantwoordelijk voor het architectonisch ontwerp van het ontvangstgebouw, een nieuwe kerkentree en de verbouwing van de toren.
Inhoud
Het hoogtepunt van de tentoonstelling vormt een bezoek aan de toren. Door het beklimmen van de ene trap en later weer af te dalen langs de andere maakt men een ontdekkingsreis langs de acht godsdienstige feesten. De dubbele trap, die een hoogte van circa vijftien meter overspant, heeft een spiralende cyclische vorm.
De opgaande trap leidt langs Kerstmis, Pasen, Laylat al-Qadr (Nacht van de beslissing) en Hemelvaart. Bij het afdalen passeren bezoekers de Ramadan, Eid al-Fitr (Suikerfeest), Eid al-Adha (Offerfeest) en Pinksteren. Studio 212 Fahrenheit verbeeldde deze religieuze feestdagen door nieuwe symbolen te zoeken in plaats van beschrijvingen, of bestaande afbeeldingen te gebruiken. De moderne beeldtaal is niet alleen leerzaam, ze zijn ook visueel prikkelend.
Beleving
Doordat ook de onderkant van de trappen getrapt is uitgevoerd, ontstaat een vervreemdende ruimtelijke beleving, als in een prent van Escher. De routes naar boven en beneden zijn gescheiden en draaien om elkaar heen waardoor ze een cirkelgang vormen, die halverwege de kerkklok passeert. Onderweg wisselen aandacht voor de expositie en voor de monumentale context elkaar af. Nabij het hoogste punt in de toren wordt de hemelvaart van zowel Jezus Christus als die van Mohammed verbeeld. En door het nieuwe grote raam in de noordkant van het zadeldak ontstaat opeens contact met de wereld buiten. Het uitzicht op het weidse Groninger landschap met zijn steeds wisselende luchten zet het thema hemel en aarde opeens in een ander perspectief. Wie over de balustrade naar beneden kijkt alvorens langs de andere trap af te dalen krijgt een caleidoscopische mix van oud en nieuw te zien.
Monument
De toren als expositielocatie oefent op jong en oud een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit en daagt uit het hoogtepunt te bezoeken, een feestje op zichzelf. De volgorde van de religieuze feesten komt overeen met de jaarkalender en past zo bij het cyclische karakter van de trappenconstructie. Wie onderweg even stilstaat hoort het ‘getiktak’ van het uurwerk goed. Het verleden klinkt nog steeds door, ondanks de cleane vormgeving en de eigentijdse effecten van de installaties. Alles is zo ontworpen dat de monumentale waarde van de toren op geen enkele wijze wordt aangetast. Zo zijn de trap en alle andere voorzieningen van de tentoonstelling geheel autonoom in de ruimte geplaatst. Ze kunnen, zonder ook maar een spoor na te laten, weer worden verwijderd. Het geheel is uitgevoerd in staal- en houtskeletbouw en is omkleed met een watervaste beplating. Onder deze ‘huid’ zitten alle benodigde technische voorzieningen verstopt. Niet eerder heeft een erfgoed organisatie zijn monumentaal bezit zo ingezet als brug tussen verleden en actualiteit.
Project: Schoolkerk, Garmerwolde
Opdrachtgever: Stichting Oude Groninger Kerken i.s.m. Museum Catharijneconvent
Hoofdaannemer:
Boerbouw, Leek
Afbouw trap:
De Groot Interieur, Leek
Architectuur: MX13, Groningen
Tentoonstellingsontwerp: 212Fahrenheit, Groningen
Constructeur: Dijkhuis Ingenieurs, Groningen
Fotografie: Peter de Kan & MX13
Data: 2016-2020
Portiekafsluitingen
2019, Groningen
De Coehoornsingel is een van de binnensingels van Groningen. De straat heeft mede door de diverse bouwstijlen een wat rommelige aanblik. Woningcorporatie Nijestee heeft hier een woonblok in bezit uit de jaren ’80. Het gebouw heeft een wat fletse uitstraling. De diepliggende entrees vormen het meest expressieve onderdeel van het gebouw.
Sinds een paar jaar klaagden de bewoners over toegenomen overlast in en rond de portieken. De metselwerk borstweringen blijken het formaat te hebben van een bed of werden gebruikt als tafel of bar. Met enige regelmaat moesten bewoners zelfs eerst de ‘gasten’ verzoeken het portiek te verlaten alvorens de voordeur kon worden bereikt. Tijd om in te grijpen, dacht Nijestee.
MX13 kreeg opdracht een passend hekwerk te ontwerpen. Behoud van de sculpturaliteit van de gevel vormde daarbij voor ons een belangrijk uitgangspunt. Een bruikbaar hek liet echter niet veel sculpturaliteit toe. Vandaar dat per onderdeel is gekeken hoe ver het naar voren/achteren geplaatst kon worden. Zo ontstond een plan waarbij de deuren vlak liggen met de gevel en de postbussen nadrukkelijk uitsteken. Het overige hekwerk ligt zo ver mogelijk terug.
Het gehele hekwerk is in samenspraak met de aannemer uitgewerkt, gebouwd en gecoat in een goudgele tint die goed past bij het bestaande schilderwerk.
Project: Portiekafsluitingen, Groningen
Opdrachtgever: Nijestee, Groningen
Aannemer: Geveke Bouw BV, Eelde
Data: 2019
Fotografie: Peter de Kan
Woning WP
‘We hadden vooraf zelf al een basis-idee over de uitstraling van de uitbouw. MX13 vulde dit aan met erg goede ideeën. Het breder maken van de uitbouw bijvoorbeeld en een extra tuindeur richting de zijtuin. Maar ook de gevelbekleding. Wij zijn zeer te spreken over de samenwerking en het eindresultaat!’ Willem en Paulien, opdrachtgevers.
Om de drukte van Amsterdam te ontlopen ging een jong gezin in 2015 op zoek naar woonruimte in Bussum. De hoekwoning aan de Gentiaanstraat was precies wat ze zochten. Het huis had op de verdieping voldoende ruimte voor de benodigde slaapkamers en beschikte over een royale tuin op het westen. Sinds de bouw in 1952 leek er echter niets aan het interieur te zijn gewijzigd. Hoog tijd dus voor grondige verbouwing en daarmee voor de nieuwe eigenaren de ideale kans om het huis echt naar hun hand te zetten.
Het bestaande huis heeft de stijlkenmerken van de Delftse school, een traditionalistische sobere bouwstijl uit de jaren ’20-’50. De tegenhanger van het modernisme. De woning is opgetrokken uit zandkleurige baksteen en de gevels bevatten de typerende metselwerk details. De erker-achtige uitbouw van de woonkamer geeft zicht op de zijtuin en geeft de kopgevel extra cachet. Desondanks is de begane in verhouding wat krap. Vandaar dat de nieuwe eigenaren MX13 benaderden om mee te denken over een mogelijke uitbouw aan de achterzijde, in het verlengde van het huis. Gezamenlijk hebben we de situatie ter plekke bekeken.
Het ontwerp ging echter een stap verder. Door gebruik te maken van het schuin weglopen van de kavel kon er vergunningsvrij een uitbouw worden gerealiseerd die breder was dan de bestaande achtergevel. De hoofdopzet is simpel. Een rondgaand kader van 8 meter breed en 4 meter diep wordt achter de woning geplaatst. Doordat de woning 6,5 meter breed is steekt het kader 1,5 meter uit. Aan de kopse kant, de straatzijde, is het kader gesloten. De beide langszijden zijn juist volledig transparant. Zo ontstaat een 8 meter breed panorama op de achtertuin én wordt ook de zijtuin bij het wonen betrokken! Een prachtige plek voor een tuingerichte keuken en eethoek met behoud van privacy.
Door de glaspuien verdiept te leggen ontstaat een overgangsgebied tussen binnen en buiten wat de relatie met de tuin versterkt. De ultraslanke kozijnprofielen nemen iedere overgebleven barrière tussen binnen en buiten weg. Het kader is bekleed met vergrijzend hout en lost op die manier op in de tuin. Het dakrandje is uitgevoerd in een traditioneel zinken kraallijst.
Project: Woonkeuken Bussum
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2015
Hoofdaannemer:
Aurik verbouw en renovatie
Oppervlakte extra: 24 m²
Beelden: MX13
Verbouw woning AA
‘Met een aantal praktische wensen als input, heeft Marnix een voorstel gedaan voor een ontwerp waar we meteen enthousiast over waren. Nu de aanbouw is gerealiseerd komen de ideeën voor ons tot leven. Met name hoe de aanbouw is gepositioneerd ten opzichte van de oorspronkelijke woning en de tuin is van veel toegevoegde waarde. Dit samen met het voorgestelde materiaalgebruik is het voor ons een geslaagd ontwerp.‘ Alex en Anke, opdrachtgevers.
Zoals de straatnaam doet vermoeden liep de Veenweg oorspronkelijk door een laag liggend veengebied tussen Groningen en de kop van Drenthe. Inmiddels in de straat ingekapseld door de stad, maar onderscheidt de bebouwing zich nadrukkelijk van zijn nieuwbouw omgeving. De vrijstaande woningen hebben royaal karakter en de straat is geen doorgaande weg. Kortom, een geliefde woonplek. Vrijwel alle woningen zijn door de jaren heen een keertje vergroot.
Toen de huidige bewoners de woning kochten stond er achter het witte hoofdvolume een eenlaagse aanbouw die ernstig verzakt was. Al snel ontstond het plan om deze aanbouw te slopen en de woning aan de achterzijde de te vergroten. Met deze ingreep zou ook de relatie met de tuin versterkt moeten worden.
De kavel is driehoekig van vorm; aan de voorzijde breed en naar achteren toe uitlopend in een punt. We bedachten een concept waarbij de vorm van het hoofdgebouw doorgetrokken werd in eenzelfde nieuw volume. Dit nieuwe deel plaatsen we er gedraaid achter, in de richting van de kavel. Als een harmonica-bus.
De bestaande woning had, waarschijnlijk ingegeven door de drassige veengrond, een opgetilde begane grond vloer. Het nieuwe volume is vanwege de relatie met de tuin juist een paar tredes lager gelegd. Zo wordt de drempel naar de tuin verlaagd en ontstaan er in de woning ruimten met verschillende plafondhoogten. Een terugliggende pui maakt de overgang tussen binnen en buiten nog geleidelijker.
De woning is gebouwd in houtskeletbouw. Niet vooraf geprefabriceerd, maar ter plekke gebouwd. Zo kon de aansluiting tussen de nieuwbouw en het bestaande huis zorgvuldig worden gemaakt. De gevels werden bekleedt met thermisch gemodificeerd hout i.c.m. een zilvergrijze beits. Tijdens de uitvoering hebben de opdrachtgevers besloten ook de bestaande woning vergaand te verduurzamen door het dak beter te isoleren.
Project: Uitbreiding woning AA, Groningen
Opdrachtgever: Particulier
Hoofdaannemer:
MLA bouwmanagement, Groningen
Fotografie: MX13
Data: 2018-2020
Kantoor / datsja Buro Harro
2020, Arnhem
Aan de rand van Nationaal Park De Hoge Veluwe ligt de Buitenplaats Koningsweg. Het gebied is tijdens de Tweede Wereldoorlog aangelegd door de Duitsers en deed na de oorlog dienst als kazerneterrein voor het Nederlandse leger. Na jarenlange leegstand is het gebied sinds een paar jaar volop in ontwikkeling. Om deze ontwikkeling te sturen op een manier die recht doet aan het verleden, het landschap en de architectonisch belangrijke gebouwen is een beeldkwaliteitsplan opgesteld. Onze opdrachtgever Buro Harro (landschapsarchitect) en Hans Jungerius (beeldend kunstenaar en ontdekkingsreiziger) zijn initiatiefnemers voor de gebiedsontwikkeling geweest. Het masterplan is van Buro Harro en MVRDV.
Het was even zoeken tussen de grote kazernegebouwen naar het bescheiden onderkomen van Buro Harro. Maar eenmaal binnen waande je je in een andere wereld. Het gebouw uit 1943 was deels overwoekerd door klimop en maakte een oerachtige indruk.
De wens was een kantoor dat voelt als een vakantiehuisje, of een vakantiehuisje waarin ook gewerkt wordt. Zo hebben ze het graag: wonen en werken op plekken die je ook zou boeken op Airbnb, in een écht landschap. Met een gevoel van thuiskomen en verrassing tegelijk.
Het beeldkwaliteitsplan van Buitenplaats Koningsweg is erop gebaseerd: gebouwen staan ín de natuur. Natuur tot aan de gevel.
Met dit alles als aanleiding besloten we het bestaande pand te verduurzamen en bedachten we een plan om het bestaande gebouw uit te breiden met een vergaderkamer en eigen keuken- en toiletvoorziening. Het geheel moest vanzelfsprekend aansluiten bij het in het beeldkwaliteitsplan omschreven karakter. Daarin staat onder meer dat alle toevoegingen en veranderingen aan gebouwen 100% monochroom in RAL 7043 moeten worden uitgevoerd. Zodat helder blijft wat bestaand/monumentaal is en wat niet.
We kozen voor een grote ingreep zonder poespas of gefrut. De nieuwbouw heeft dezelfde doorsnede als het bestaande gebouw. Het ontwerp voor de uitbreiding heeft een scherpe vormgeving met een abstract voorkomen. Detailloos en eenvoudig. De nieuwbouw lijkt als een lucifersdoosje uit het stenen omhulsel te schuiven. Door het glooiende maaiveld ontstaat een mooie zitrand. Schuifpui open, stap in het landschap en geniet van een vuurtje, een bbq en een lekker glas wijn. Het stenen gebouwtje gaat opnieuw overwoekerd worden door klimop.
Van binnen is het interieur sereen. Een houten volume herbergt een keuken, het toilet en de slaapverdieping. Alle toevoegingen zijn uitgevoerd in berkenhout. Net als de uitbouw en de tafels.
Project: Kantoor / datsja Buro Harro, Arnhem
Opdrachtgever: Buro Harro
Ontwerp: MX13 i.s.m. Buro Harro
Hoofdaannemer:
Adaptone, Leuvenheim
Fotografie: Jeroen Musch. Buro Harro
Data: 2017-2020
Canvas
2020, Enschede
Aan de Singel in Enschede is hard gewerkt aan een nieuwe woonbuurt, waarbij een voormalig bedrijventerrein getransformeerd is in een woonbuurt. De gemeente wilde binnen deze ontwikkeling ruimte geven aan particulier (mede-)opdrachtgeverschap en stelde een beeldkwaliteitsplan op met hoge duurzaamheidsambities op het gebied van energiebesparende maatregelen, groendaken en de zichtbaarheid en integratie van waterberging en -infiltratie. MX13 mocht in opdracht van KUUB het planontwerp maken. KUUB heeft zich inmiddels ruimschoots bewezen op het gebied van (particuliere) ontwikkeling.
We wilden een woongebied maken dat van bovenaf als 100% groen zou worden ervaren. Alsof er niet gebouwd was. Het landschap(ontwerp) kreeg dus een prominente rol in de ontwikkeling en niet, zoals vaak, een bijrolletje achteraf. We vroegen landschapsarchitect Buro Harro daarom het ontwerpteam te versterken.
Om een maximaal groen binnengebied te maken is gekozen voor een ongebruikelijke woning-oriëntatie: een brede ondiepe woning in plaats van de gebruikelijke diepe, maar smalle woning. Het parkeren werd compact weggezet in een hoek van het plangebied. Buro Harro kwam met het idee de private tuin te scheiden van het collectieve groen door een wadi met waterminnende, bloeiende heemplanten. De woningen kregen een eigen tuin én een collectief binnengebied als een nader in te vullen groene hof. Schuttingen worden hierdoor overbodig.
De brede ondiepe woning biedt veel mogelijkheden. Omdat er meer geveloppervlak beschikbaar is kunnen daglichtbehoevende functies vrijer geplaatst worden dan in een traditionele woningplattegrond. Het basisontwerp kon door kopers worden aangepast. Iedere koper is met MX13 in gesprek gegaan en van daaruit werd een persoonlijke woning (plattegrond en gevel) ontworpen. Indien men gebruik wilde maken van hetzelfde aantal kozijnen en binnenwanden als bij de basiswoning waren al deze wijzigingen kostenneutraal. MX13 stemde de onderlinge woningontwerpen op elkaar af. In de gevels heeft men vrijelijk kunnen schuiven met de ramen en kon worden gekozen uit een vooraf vastgesteld palet van kozijnen. Daarnaast kon de woning uitgebreid worden met tal van andere opties. Het project heeft de passende naam CANVAS meegekregen, de contouren stonden immers op het linnen en het inkleuren deden we samen met de kopers.
Project: Canvas, 20 grondgebonden woningen in mede-opdrachtgeverschap, Enschede
Opdrachtgever: KUUB, Groningen
Aannemer: Dura-Vermeer Bouw BV, Hengelo
Data: 2020
Beelden: Buro Harro en MX13
Verduurzaming Oosterkade
2019, Groningen
Het pakhuis aan de Oosterkade is gebouwd in 1878 als graanpakhuis. In de monumentale beschrijving van het pand wordt de bouwstijl omschreven als ‘ambachtelijk-traditioneel met classicistische stijlkenmerken’. Het gebouw heeft een nadrukkelijke kroonlijst met spiegels en is, voor Groningse begrippen, uitzonderlijk van schaal. Mede om die reden is het gebouw als gemeentelijk monument betiteld. Precies 100 jaar later is het pand verbouwd tot woongebouw. Toen dateren de halfronde balkons toegevoegd.
In de loop der tijd zijn er diverse kleine ingrepen geweest aan het gebouw. Maar opgeteld was het pand er niet door verbeterd. Bij de komende verduurzamingslag wenste Woningcorporatie Nijestee een meer integrale aanpak. MX13 werd gevraagd om een plan te maken voor het vervangen van de enkele beglazing door HR++ glas en het toevoegen van ventilatieroosters.
De ingrepen lijken beperkt, maar opgeteld doet het wel wat met het pand. Bij het eerste bezoek waren we ontstemd over de verloedering die had plaatsgevonden. Vooral de primaire kleuren van de deuren pasten niet bij de monumentale kwaliteit. In samenwerking met Burovanplan heeft MX13 een ontwerpvoorstel gemaakt. Om hernieuwd recht te doen aan het monument werd een aluminium kozijn voorgesteld met een minimale profielbreedte en een zo compact mogelijk ventilatierooster. Alles in dezelfde donkere tint zodat het optisch wegvalt in de diepe ‘oogkassen’ van het gebouw. Daarnaast is kleurvoorstel gemaakt voor de plint, de kozijnen en de deuren. In 2019 is de renovatie uitgevoerd.
Project: Verduurzaming Oosterkade, Groningen
Opdrachtgever: Nijestee, Groningen
Data: 2019
Fotografie: Peter de Kan
Woning HR
2013, Delft
‘In 2013 ontstond het idee een aanbouw te maken die een echt nieuwe kwaliteit zou toevoegen aan ons huis. MX13 wist onze woonwensen te vertalen in een ingenieus ontwerp, waarin naast een extra hoge woonruimte ook extra bergruimte is gerealiseerd. We kijken met veel plezier terug op de constructieve samenwerking en het verbluffende resultaat. ‘ Hester en Roelof, opdrachtgevers.
In reactie op de gewijzigde woonwens van een gezin met opgroeiende kinderen kreeg MX13 de vraag mee te denken over de uitbreidingsmogelijkheden van een woning in Delft uit 1996. Aangezien de hoekkavel naar achteren toe steeds breder wordt lag het voor de hand om de extra ruimte naast en achter het huis te zoeken. De opdrachtgever had hiervoor zelf al schetsmatig een aanzet gedaan.
Het idee ontstond een aanbouw te maken die een echt nieuwe kwaliteit zou toevoegen aan het huis in de vorm van een op de tuin gerichte ruimte met een bovengemiddelde hoogte, een tuinkamer. Om voldoende rendement te halen uit de toegevoegde vierkante meters moest eigenlijk tot op de erfgrens gebouwd worden. Het bestemmingsplan gaf echter geen ruimte voor een aanbouw van een dergelijke hoogte en ook het bouwen op de erfgrens was uitgesloten evenals trouwens de diepte van de geplande uitbreiding.
MX13 wist de stedenbouwkundige van de gemeente Delft ervan te overtuigen dat juist de extra hoogte de rijwoningen als totaal een beter gezicht zou geven. Dit gaf de mogelijkheid om aan de woning een nieuwe ruimtelijke kwaliteit toe te voegen.
Door de bestaande plafondhoogte door te trekken in een deel van de aanbouw, maar over de gehele aanbouw een dak te leggen op de nieuwe hoogte ontstaat boven de woonkamer een vliering. Een welkome aanvulling op de beperkte bergruimte van het bestaande huis. Met behoud van privacy is een groot venster geplaatst in de zijgevel. De inkijk vanuit het naastgelegen appartementencomplex is nihil, terwijl het effect van het daglicht in de woonkamer groot is.
De volledige hoogte geeft allure aan de tuinkamer. De ruimte boven het overstek werkt als een soort hoogslaper, waar de kinderen zich kunnen terugtrekken met een muziekje of een boek. De 4,5 meter lange houten harmonicapui is volledige open te vouwen waardoor tuin en woning naadloos in elkaar overvloeien.
Project: Verbouw woning Laan van Van der Gaag, Delft
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2012 – 2013
Hoofdaannemer:
P. van Ommeren, Moerkapelle
Oppervlakte extra: 30 m²
Beelden: Particulier
Uithuizen Noord
Uithuizen, 2023
De aardbevingen en de daaruit voortkomende noodzaak tot bevingsbestendigheid van gebouwen hebben tot gevolg dat veel Groninger woningcorporaties overgaan tot sanering van hun woningvoorraad. Dit geldt ook voor Woningstichting Goud Wonen, die te maken heeft met een aantal bovendien zodanig verouderde en slecht geïsoleerde huizen dat deze gesloopt en vervangen moeten worden. Het betreft in dit geval woningen in Uithuizen Noord.
Om tegelijk met deze problematiek ook de leefkwaliteit van dit woongebied te vergroten besloten Goud Wonen en de gemeente Het Hogeland voor dit deelgebied een nieuw stedenbouwkundig ontwerp te maken naar de inzichten van nu. Hierbij wordt krachtig ingezet op de kwaliteit van de openbare ruimte.
Op de locatie staan een aantal woningen uit het zogenaamde 1000 Woningenplan, een door Groninger burgemeesters geïnitieerd wederopbouw initiatief dat tegen het landsbeleid in de woningvoorraad in Groningen uitbreidde met ruim 1000 woningen. Een interessant staaltje burgelijke ongehoorzaamheid. Er wordt tegenwoordig heel verschillend aangekeken tegen de kwaliteit van deze woningen. In de stad Groningen vormen ze een beschermd stadsgezicht, op andere plekken, zoals in Uithuizen, worden ze gesloopt. Gewaardeerd of niet, het blijft een stuk materieel erfgoed dat gesloopt wordt. In ieder geval legt het de lat hoog voor de kwaliteit van vervangende nieuwbouw.
Aandacht voor de gebouwde omgeving is er in Uithuizen van oudsher volop. Het dorp staat vol zorgvuldig ontworpen gebouwen uit verschillende stijlperioden. Opvallend is hierbij het grote aantal woningen dat is ontworpen door architect Berend Jager (1884-1945). Zijn oeuvre bepaalt mede het architectonische DNA van het dorp. Het toont een eigen interpretatie van de baksteenarchitectuur van de Amsterdamse School. Kenmerkend daarbij is de combinatie van moderne kubistische volumes met een traditionele kapvorm en het werken met overhoekse elementen, zoals ramen, metselaccenten, gootlijnen en luifels. De thema’s modern/traditioneel en ruimtelijk (i.p.v. platte voorgevels) hebben wij aangegrepen als middel om de ‘nieuwbouw’ aan te laten sluiten bij de meer traditionele en vaak vrijstaande woningen in dit deel van Uithuizen. Zonder op de een of andere manier te willen historiseren werd gedurende het ontwerpproces de architectuur van Berend Jager voor MX13 een interessante inspiratiebron.
In een uitgesproken handschrift heeft MX13 woningen ontworpen die een eigentijdse versie zijn van een moderne sobere Amsterdamse School architectuur. Zorgvuldig ontworpen woningen die naast geborgenheid ook levendigheid en ontmoeting stimuleren door een goede overgang tussen openbaar en privé. We ontwierpen woningen die qua vormgeving en materiaal aansluiten bij de bestaande omgeving, alles in Groninger baksteen, zo genereerden we samenhang. Om diversiteit aan te brengen in het straatbeeld hebben we gewerkt met het accentueren en verbijzonderen van de hoeken en de koppen van de gebouwen. Alle woningen hebben een ondiepe voortuin omzoomd door een haag. De entrees krijgen extra aandacht: de voordeur ligt verdiept en de gevel is bekleed met geglazuurde baksteen en een mooi gedetailleerd huisnummer.
Project: 35 sociale woningen, Uithuizen
Opdrachtgever: Woningstichting Goud Wonen
Projectmanagement: Rizoem
Ontwerp: MX13
Impressies: Colordot en MX13
Data: 2023-heden
Hoofdstation Groningen
2024, Groningen
In navolging van de studie ‘Hoofdstation Centraal’ uit 2022, hebben de samenwerkende bureaus ML_A en MX13 van de NS opdracht gekregen voor een ontwerp voor revitalisatie van het Hoofdstation Groningen [1891-1896] van Isaac Gosschalk. De opgave omvat het verduurzamen en renoveren van het rijksmonument, en het vormgeven aan een nieuwe programmatische invulling. De aansluiting op de stationsomgeving en de verbinding met de nieuwe stationsuitbreiding van Koen van Velsen wordt in de uitwerking meegenomen. Braaksma & Roos architecten is als restauratiearchitect bij het project betrokken.
‘Maak van het hoofdstation the place to be van Groningen!’, dat was kort gezegd de opdracht van NS aan ons, de Gronings – Amsterdamse architectencombinatie MX13 | ML_A. Wat moet er aan het gebouw gewijzigd worden om het weer grandeur te geven en welke programmering moet het krijgen? En hoe verhoudt het gebouw zich straks tot de veranderde omgeving van het station in aanbouw?
Parallel daaraan speelt voor NS de vraag hoe het energiegebruik van het station teruggebracht worden en wat de gevolgen zijn van die verduurzaming. En als er binnenkort groot onderhoud moet plaatsvinden, wat pak je dan nu aan en wat niet als je nog niet duidelijk voor ogen hebt wat er gehandhaafd blijft en hoe het gebouw programmatisch ingevuld gaat worden? Voor de beantwoording van die vragen werden naast Braaksma & Roos architecten ook adviseurs van Valstar Simonis en Peutz ingeschakeld. Het zijn schijnbaar eenvoudige vragen, maar in de praktijk raakt iedere vraag aan een andere.
Want ‘Wat moet er gewijzigd worden om het grandeur te geven’ raakt aan ‘Wat kan en mag je aan dit rijksmonument wijzigen?’. Het vergt helderheid in wat oorspronkelijk is en wat niet. ‘Hoe verhoudt het station zich tot de veranderde omgeving?’ roept direct de vraag op ‘Waarin gaat de context zich transformeren?’. Gaat het Stadsbalkon verdwijnen of niet? Wat gebeurt er met het stationsgebied als het busstation verplaatst is?
We doken allereerst in de geschiedenis van het Hoofdstation. We beschreven de aanpak van het gebouwonderzoek. Maar we hebben ook uitspraken gedaan over de voorwaarden voor de ontwikkeling van de omgeving die dit met zich meebrengt. We dromen over een toekomstig stationsgebied en verwerken daarin de indrukken die we tijdens het ontwerpproces opdoen.
Project: Hoofdstation, Groningen
Opdrachtgever: NS Stations
Ontwerp: MX13/ML_A
Fotografie: Peter de Kan
Data: 2022-heden
BGIX, CPO complex
2020, Amsterdam
Begin 2016 deed MMIXED architecten, een samenwerkingsverband tussen de architectenbureaus TAM2 en MX13, mee aan een CPO-selectie in Buiksloterham, Amsterdam-Noord. Buiksloterham is een transformatiegebied. Tot voor kort werd het gebied gedomineerd door bedrijven en braakliggende terreinen. Langzaam maar zeker verandert het gebied in een gemengd woon/werkgebied. TAM2-architect Martijn Meester bouwde in 2014 zijn eigen huis in Buiksloterham en behoort daarmee tot een van de woonpioniers op deze destijds nog ruige plek. Inmiddels wordt er volop gebouwd, voor een groot deel in particulier opdrachtgeversschap. Bij particulier opdrachtgeverschap (PO) ontwikkel je zonder tussenkomst van een projectontwikkelaar je woning. Je draagt dus zelf de risico’s, maar bepaalt ook zelf hoe je wilt wonen en waar je je geld aan uitgeeft. CPO (collectief particulier opdrachtgeversschap) is de groepsequivalent van PO.
Kavel 20, de jongste ontwikkeling in Buiksloterham, is opgedeeld in 6 percelen, kavel 20A-F. Geënthousiasmeerd door de kansen van zelfbouw schreef MMIXED met een 9-koppige bouwgroep BGIX in op Kavel 20B, de kleinste van de zes. Dit leek ons een passende schaal voor een púúr CPO project. Doel daarbij was om bottum-up, zonder vooropgezet project of ontwerp, te werken aan 9 maatwerk-woningen verdeeld over een voor- en achterhuis. Negen woningen voor negen leden, vandaar de naam Bouwgroep Negen, in romeinse cijfers geschreven als BGIX. Vrijwel alle bouwgroepleden bleken zelfstandig ondernemer. Dit kwam goed uit aangezien 20% van het BVO niet-wonen (lees: werk-)functies moest bevatten. Duurzaamheidsambities, invloed van het individu en risicobeheersing vormden de belangrijkste gemeentelijke selectiecriteria.
In mei 2016 won BGIX de selectie uit drie bouwgroepen en tekende de bouwgroep de optieovereenkomst op de grond. Er kon nu worden gestart met het ontwerp. Maar voordat de eerste strepen op papier stonden werd er veel energie gestoken in de uitwerking van de noodzakelijke randvoorwaarden: oprichting van de vereniging, vaststelling van de statuten, rolverdeling, taakgroepen, verdeelsleutel etc. Nadat alle condities helder waren startte een intensief ontwerpproces waarbij iedere bewoner zijn/haar plek zocht in het binnen het kavelpaspoort vastgestelde bouwvolume. Voor een eerlijke verdeling van de plekken kregen de laagst gelegen verdiepingen een hogere plafondhoogte, als compensatie voor het extra aan uitzicht op de bovenste woonlaag. In een afwisseling van collectieve en individuele overlegsessies kreeg het ontwerp vorm.
We vonden het belangrijk het gebouw niet uiteen te laten vallen in een optelsom van standaardverdiepingen, maar het als een geheel te ontwerpen. Zo valt het ondanks de beperkte schaal niet weg tegen de grote buurpanden. Tegelijkertijd wilden we in de gevel laten zien dat het achterliggend programma geen homogeen karakter heeft. Ieder huis is immers verschillend. Vandaar geen repeterende ramen of modulaire eenheden. Het is juist die individualiteit die een CPO project zo uniek maakt.
Aan de hand van de door de bouwgroep aangedragen thema’s ‘industrieel’, ‘hoge plafonds’, ‘licht’ en ‘warm binnengebied’ werd een gebouw ontworpen met een voor- en een achterhuis. Daartussen ligt een binnentuin. De gemetselde straatgevels hebben een bufferfunctie richting de stad. Slanke aluminium kozijnen geven de sfeer van stalen kozijnen zonder historiserend te zijn. Het glas ligt vlak in de gevel. Iedere bewoner koos zelf zijn/haar kozijn(afmeting). Door de kozijnstijlen van de verschillende kozijnen in elkaars verlengde te leggen ontstaat samenhang in de verder door individualiteit gekenmerkte gevel.
De binnenwereld is volledig van hout. De terrasvormige gebouwopbouw zorgt voor een optimale lichtinval in de binnentuin en geeft elke woning een dakterras. Zo loopt het wonen drempelloos van binnen naar buiten waardoor de binnentuin een integraal onderdeel vormt van de woning. Voor het materiaalgebruik hebben we gekozen voor duurzame materialen als gerecyclede baksteen, sedumdaken en betonmortel o.b.v. recyclinggranulaat. Triple-glas, hoge isolatiewaarden van gevel/dak/vloer en aanvullende installatietechnische ingrepen verlagen de EPC tot 0,15.
Project: CPO project van 9 wooneenheden Buiksloterham, Amsterdam
Opdrachtgever: Bouwgroep IX (BGIX)
Data: 2020
Hoofdaannemer:
Heutink Ontwikkeling en Bouw
Contructeur: W2N, Drachten
Oppervlakte: 1500 m² BVO (verdeeld over 9 woningen)
Fotografie: Peter de Kan
Woning AM
Oostmahorn ligt aan het Lauwersmeer. Vroeger vertrok vanaf daar de veerdienst naar Lauwersoog. Nadat in 1969 een dijk het Lauwersmeer afsloot van de Waddenzee verloor Oostmahorn zijn regionale betekenis. Recreatie kwam ervoor in de plaats, want aan schoonheid en kwaliteit van het omliggend landschap heeft het dorp niet ingeleverd.
A&M wonen al jaren in Oostmahorn, in een voormalig gebouw van de PTT telefoonversterker. Een prachtige plek. Toch wilden ze graag een woonplek met een nog sterkere verbinding met het water. Iets verderop kwam een aantal bouwkavels te koop. De gemeente had bouwrichtlijnen opgesteld ter versterking van de dorpse karakteristiek en diversiteit. Later bleek dat één van deze regels bepalend is geworden voor de totstandkoming van het ontwerp.
De gemeentelijke overheid stelde namelijk als eis dat iedere woning een zadeldak moest hebben met een nok haaks op de straat of haaks op de nok van de buren. Aangezien de directe buren inmiddels een woning hadden gerealiseerd met een nok parallel aan de straat (het meest praktisch) moesten wij een woning maken met een nok haaks daarop. In combinatie met de beperkte diepte van de bouwkavel leidde dit tot een hele kleine woning, of twee kleine woningen met ieder een eigen kap. Beide opties waren praktisch onwenselijk.
Uiteindelijk hebben we gebruik gemaakt van ruimte binnen de bouwregels. De kavel bevindt zich namelijk in de bocht van de weg, waardoor we een V-vormige nok konden maken die toch haaks op de weg staat. Feitelijk twee samengesmolten volumes; de woon- en werkruimte. Dit leidde tot een woning met een gezicht aan de straat en twee gezichten aan de waterkant. De dakpan en de baksteen zijn optisch sterk verwant waardoor de woning een minimalistische indruk maakt. De waterkantzijde is van hout met een veranda die perfect past bij de vlonder en de steiger. De opdrachtgevers willen bouwen voor de toekomst. We gaan dat vormgeven door het toepassen van een kruipruimteloze vloer, waardoor er weinig gegraven hoeft te worden. Er wordt gebouwd in strobouw (Strotec) gecombineerd met houtskeletbouw. De woning krijgt een massief houten vloer. Dus zowel qua materialisatie als qua ontwerp sluit dit nieuwe huis naadloos aan op de omgeving.
Project: Woning AM
Opdrachtgever: particulier
Aannemer: MY strobouw, Groningen
Data: 2020
Beelden: MX13 en MY Strobouw
Woning JJ
2011, Groningen
‘MX13 kwam op cruciale momenten in het ontwerpproces met ideeën waar wij uit onszelf nooit op gekomen zouden zijn. Tegelijk was de samenwerking met MX13 zo interactief dat het ontwerp uiteindelijk voelt als van onszelf. Bij tegenslag tijdens de vergunningverlening heeft MX13 kans gezien deze positief om te buigen tot een voordeel in de kwaliteit van het ontwerp. Die mentale kracht heeft ons geholpen niet bij de pakken neer te gaan zitten, wanneer het even niet mee zat. ‘ Jan en Juul van der Scheer, opdrachtgever.
In 1988 vatte de gemeente Groningen het plan op om in de nieuw te bouwen wijk De Hunze bijzondere aandacht te besteden aan de Rietveldlaan. Tien regionale architecten werd gevraagd een ontwerp te maken voor in totaal 17 vrijstaande woningen op basis van strikte voorwaarden op het gebied van bouwstijl en materiaalgebruik. Helaas werden de woningen destijds om bezuinigingsredenen te klein en te schraal gebouwd. Twintig jaar later zijn vrijwel alle woningen inmiddels uitgebreid.
Rietveldlaan 37 vormde hierop tot voor kort een uitzondering. Desondanks voldeed de woning op een aantal belangrijke punten niet meer aan de woonwens van de huidige bewoners. De entree van de woning was slecht vindbaar, de woning beschikte over onvoldoende bergruimte en de bijkeuken en badkamer waren te klein en erg gedateerd.
Ondanks deze mankementen spreekt uit het ontwerp van de uitbreiding ook waardering door voor de architectuur van de bestaande woning. De opdrachtgevers hechtten ook waarde aan dat de nieuwbouw in harmonie met de bestaande woning ontwikkeld werd. ’Niet ook zo’n onooglijke puist aan ons huis a.u.b.!’
In contrast met de transparante voorgevel van de bestaande woning is de nieuwbouw een gesloten zwart volume. Alle diendende functies zijn in dit volume ondergebracht. Aan een zijde is in het zwarte blokje een hoek weggehakt waardoor de entree goed zichtbaar wordt. In reactie op de toch wat krappe plafondhoogte van de jaren ‘90 is de entree nu dubbel hoog. Een glasdak zorgt voor een zee van licht in de entreehal. De hal staat in verbinding met de overloop en een werkkamer op de eerste verdieping. Zo ontvouwt zich een functioneel interieur waarin ruimte en daglicht een hoofdrol vertolken.
Project: Verbouw woning JJ, Groningen
Opdrachtgever: Particulier
Data: 2010 – 2011
Bouwkundige uitwerking: burovanplan, Roderwolde
Hoofdaannemer:
Peter Knol Bouwbedrijf, Groningen
Oppervlakte extra: 70 m²
Beelden: SAPh, Rob de Jong en Siese Veenstra
53 woningen, De Creek
2018, Heerenveen
De Creek bevat in totaal 13 geschakelde vrijstaande-, 16 rij- en 24 twee-onder-een-kapwoningen. Om de bewoners het huis te geven wat ‘past als een jas’ is gekozen voor een vorm van mede-opdrachtgeverschap. Het ontwerpteam werkt eerst de basiswoningen uit en stemt dit af met de gemeente. Daarnaast worden een aantal mogelijke verbouw-varianten ontwikkeld. Met deze types als vertrekpunt wordt in de ontwerpfase gezocht naar kopers. Samen met hen wordt een-op-een de woning verder op maat gemaakt. Dit mede-opdrachtgeverschap is een mooie mix van de zekerheid van projectbouw en de groeiende vraag naar meer individuele invloed van de koper.
Ruim 15 jaar geleden werd gestart met de bouw van de Heerenveense wijk Skoatterwâld. De wijk is inmiddels uitgegroeid tot een geliefde woonwijk met een aantrekkelijke en hoogwaardige openbare ruimte met brede lanen en een diversiteit aan woningtypologieën. De middenzone van Skoatterwâld wijkt af van het sub-urbane karakter van de wijk. Hier bevinden zich de centraal gelegen wijkfuncties met een wat stedelijker karakter.
Nu ook de Noordzijde van Skoatterwâld echt vorm begint te krijgen wordt het tijd de middenzone volwaardig af te ronden. Projectontwikkelaar Rizoem ontwikkelt, in samenwerking met Interra, een concept voor de invulling van De Creek, zoals het gebied vanaf nu genoemd wordt. MX13 heeft de opdracht voor het ontwerp van de 53 woningen.
In nauwe samenwerking met de stedenbouwkundige en projectleider van de gemeente is een ontwerp gemaakt waarbij het bestaande slootje om het plangebied verbreed wordt met 9 meter tot een waterpartij van 17 meter. Een groot deel van de woningen zijn langs de randen van het plangebied geplaatst, direct aan het water! Deze woningtypologie waarborgt een heldere en duurzame stedenbouwkundige rand. Een vlonder en veranda verlengt de woonkamer tot letterlijk aan het water. Zittend op de rand van de vlonder bungelen de teenslippers straks net boven de waterspiegel.
De kenmerkende veranda en het bijbehorend dakoverstek is een terugkomend thema in De Creek. In het hart van De Creek vormt de veranda de overgang tussen de woning en ‘het veld’, een openbare groenstrook met een hoog gras met wilde bloemen. Een gemaaid slingerpad maakt het gebied toegankelijk en via een fiets- en wandelpad takt het plangebied aan op de centrumfuncties en het naastgelegen recreatiegebied. De wijk wordt voor auto’s ontsloten via een nieuwe route aan de oostkant van het plan.
Project: 53 woningen De Creek, Heerenveen
Opdrachtgever: Rizoem/Interra
Data: 2016-heden
Beelden: MX13 en Christiaan Visser
Respecht
2021, Arnhem
Op een voormalig kazerne terrein nabij Arnhem is Buitenplaats Koningsweg ontwikkeld, een gebiedstransformatie naar een culturele enclave. Een plek waar meer ruimte ontstaat voor natuurlijke processen in culturele samenwerking. Aan de rand van het gebied, vrijwel op de grens van het Nationale Park De Hoge Veluwe, is ruimte bedacht voor 11 natuurinclusieve follies. Wij ontwierpen daar een van, maar vielen helaas af in de laatste selectieronde.
‘Niets bestaat wat niet iets anders aanraakt.’ Zo is onze folly ontworpen. De folly gaat respectvol om met omgeving door in te spelen op het landschap, de geschiedenis van de plek en de kansen van de culturele enclave. Het ontwerpprincipe is gebaseerd op de karaktertrekken van de zwarte specht. Bovenstaande thema’s geven de folly de samengestelde naam Respecht. Wel willen we onze aanwezigheid in respect doen tot de omgeving in een vorm die bewustwording bevordert en ontwikkeling op het gebied van natuurinclusiviteit stimuleert.
De Buitenplaats Koningsweg heeft een bijzonder verleden als twee gecamoufleerde kazerneterreinen uit WOII. De sporen daarvan zijn en blijven zichtbaar. Binnen het thema camouflage werden ontwerpers uitgedaagd hierop voort te borduren. We hebben ons daarbij laten inspireren door de natuur. Specifiek door een oude bewoner van het gebied, de zwarte specht (Dryocopus Martius).
Uit www.waarnemingen.nl blijkt deze schuchtere vogel in Nederland het meest waargenomen wordt in het gebied rondom en nét ten noorden van de Buitenplaats Koningsweg. Die regelmatige waarneming is echter heel relatief aangezien de zwarte specht zelden gespot wordt door toevallig voorbijganger. De specht draait zich namelijk, heel slim, telkens naar de achterzijde van de boomstam waaraan jij passeert. Een vorm van verstoppen of camouflage waarbij hij dus inspeelt op de kijkrichting. Niets is wat het lijkt. Ieder jaar hakt de zwarte specht opnieuw een nestplaats. Het leeggekomen nest wordt dankbaar in gebruik genomen door de bosuilen, boommarters en andere dieren. De zwarte specht fungeert als bouwheer voor zijn omgeving, een mooie parellel.
Onze visie op natuurinclusivitiet en de kenmerken van de zwarte specht vormen de basis voor het ontwerp van ons gastvrije onderkomen Respecht. Gastvrij voor dier en mens. In het ontwerp van Respecht hebben we de verstoptechniek van de specht vertaald naar perspectivische vertekening. Met behulp van de stealth vormentaal, ook een manier van verstoppen, maken we een mysterieus onderkomen dat zich telkens lijkt weg te draaien voor de voorbijganger. De vormentaal van de stealth roept daarnaast associaties op met het militaire verleden van de locatie. De diagonale lijn rondom de folly loopt wordt gevormd door een rondgaande vleermuis-ingang. De strook eronder biedt ruimte voor insectenhotels.
De folly ligt als een gesloten object in het landschap. Met slechts aan een zijde ligt, verscholen onder een luifel, een glaspui. Alleen aan deze zijde scharrelt de mens. De andere gevels zijn luw waarbij de gevelopeningen als een soort luchtinlaten vormgegeven zijn.
Het terras is geïntegreerd in de vorm van de folly waardoor het menselijk domein duidelijk is vastgelegd. Om de impact op de omgeving zo klein mogelijk te maken staat de folly een klein beste opgetild op palen. Aan de terraszijde komt de folly los van het landschap, doordat de terras ten opzichte van dit gebied iets verhoogd is aangelegd. Je stapt dus vanaf het terras ín het landschap er omheen. De folly nestelt zich aan de zij- en achterkanten ín het landschap, hier loopt het maaiveld wat omhoog. Eenmaal binnen kom je in een warm nest. Natuurlijk materiaalgebruik maakt het tot een heerlijk plek om te genieten van de rust en de omgeving. Het schuin oplopende dak geeft het interieur een verrassende ruimtelijkheid. De folly is uitermate geschikt als werkplek voor een persoon, als rust- en recreatieplek voor twee personen, maar door de entresol biedt het ook plaats aan een gezin.
Appartementen Ameland
2018, Buren
Ameland is voor velen een geliefde vakantiebestemming. De toeristische piek ligt vanzelfsprekend in het zomerseizoen. Campings, vakantiehuisjes en groepsaccommodaties zijn dan volgeboekt. Toch heeft Ameland ook buiten de zomer een verrassend grote bezoekersstroom. Het zijn dan voornamelijk wat oudere gasten die een vakantiehuisje huren.
Het gemeentelijk beleid is erop gericht om het ‘jaarrond’ bezoek naar het Waddeneiland te stimuleren. Daarvoor zijn meer kleinschalige accommodaties noodzakelijk, aangezien de groepsaccommodaties vooral in de zomermaanden worden bevolkt. Ze renderen dus minder dan ‘kleine huisjes’. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de kopers niet in de rij stonden toen het Kraaijenest, een uitgewoonde groepsaccommodatie in Buren, te koop werd aangeboden. Onze opdrachtgevers speelden hierop in door de locatie aan te kopen en MX13 te vragen een plan te maken voor splitsbare eenheden die geschikt waren voor grote èn kleine groepen.
Wij vonden het belangrijk om een gebouw te maken dat goed ingepast werd in het beschermde dorpsgezicht. Daarom is voor het ontwerp de traditionele Amelandse schuur als uitgangspunt genomen. Door een meer abstracte detaillering wordt een historiserend effect in de nieuwbouw echter vermeden. Het gebouw staat schijnbaar gedraaid op de kavel. De schuurzijde is gericht naar de straat, de ‘voorgevel’ naar de westkant. Dat geeft het gebouw extra abstractie en maakt de straat minder formeel. Deze oriëntatie ten opzichte van de weg komt overeen met de plaatsing van meer Amelandse boerderijen aan de zandwegen van destijds. De koeien liepen vroeger namelijk vanaf de weilanden, over het zandpad zo de schuur in. Door de zwarte gevel aan de straat te voorzien van een groot raam met verschuifbare zonwering wordt de associatie met een schuur verder versterkt.
Het gebouw bevat vier appartementen, waarvan er twee koppelbaar zijn door middel van een schuifwand. Het geheel wordt afgedekt met een kap met traditionele oranje dakpannen. De onderste strook van het dak, het deel waaronder de veranda schuilgaat, is bekleed met zwarte metalen beplating.
Project: 4 vakantieappartementen, Buren
Opdrachtgever: Juding belastingadvies B.V.
Data: 2017-heden
Hoofdaannemer:
Bouwbedrijf Van der Woude bv, Gorredijk
Oppervlakte: 550 m²
Beelden: MX13
Woning WL
2019, Zuidwolde (Gn)
Een kilometer buiten Zuidwolde, midden in de velden, staat de woning van W&L. Een paar jaar geleden verruilden zij hun stadse woning voor deze landelijke woonomgeving. De ruimte in, en vooral rondom het huis sprak hen bijzonder aan. Met de bouwstijl van de woning hadden zij niet echt een klik.
De bouwstijl van het huis laat zich het best typeren als traditioneel-eclectisch. De rustiek ogende woning heeft een grote variëteit aan goothoogtes, kozijnvormen en metselwerk-ornamenten. Maar het meest opvallend is het feit dat woning relatief introvert is, een eigenschap die vanuit de landelijke context onbegrijpelijk is en ongewenst. Zo zit de dakgoot ter plaatse van de woonkamer precies op ooghoogte, waardoor het zicht op de tuin en het landschap wordt belemmerd.
Zo ontstond het idee om deze gevels open te breken door de ramen te vervangen voor hoge raamstroken. MX13 maakte hiervoor een ontwerp en geraamde de bouwkosten. Gaandeweg bleek het meer te renderen om de gehele bestaande gevel te verwijderen en de woning te verrijken met een nieuwe transparante gevel. Om een passend, maar vernieuwd ontwerp te maken heeft MX13 ervoor gekozen bij de dakvorm van de uitbreiding te variëren op de kapvormen van het bestaande huis. Dit geeft de woning een nieuw elan zonder het bestaande te overschreeuwen.
De woonkamer krijgt door de toepassing van een lessenaardak een hoogteaccent naar de tuin, waardoor de lichtinval wordt geoptimaliseerd. Twee grote schuifpuien nemen de laatste belemmering tussen huis en tuin weg. Een overhoeks dakoverstek met metalen zonwering zorgt voor een getrapte overgang tussen binnen en buiten. Het gehele ontwerp is antraciet van kleur, met uitzondering van de blankhouten kozijnen.
Project: Verbouw woning WL, Zuidwolde (Gn)
Opdrachtgever: particulier
Data: 2018-heden
Hoofdaannemer:
Havenga bouw, Garmerwolde
Contructeur: Burink Constructie Adviesbureau, Hengelo
Oppervlakte: 35 m² extra
Fotografie: Ronald Zijlstra
Woningverbetering Blauwe Dorp
2023, Groningen
Het Blauwe Dorp is een geliefde woonplek in het hart van de Oosterparkwijk. Er is weinig doorstroom in de woningen, wat als een compliment voor de wijk kan worden gezien. Een groot deel van de woningen wordt al decennia lang bewoond door dezelfde bewoners.
Het Blauwe Dorp is kort na de Eerste Wereldoorlog gebouwd in opdracht van de gemeente Groningen om de woningnood te lenigen die is ontstaan tijdens de oorlogsjaren. Tot die tijd werden vrijwel alle huurwoningen in particulier opdrachtgeverschap gebouwd. Vanwege de onzekere tijden van WO I stagneerde deze woningproductie en sprong de overheid in. De woningen zijn woning gebouwd als tijdelijke woningen met als doel deze na 25 jaar weer te slopen. Van sloop is echter nooit sprake geweest en inmiddels hebben de woningen een rijksmonumentale status. De naam Blauwe Dorp heeft niets met de kleur van de woningen te maken, maar is afkomstig van een reeks bouwinitiatieven die koningsgezind respectievelijk het Rode, Witte en Blauwe dorp zijn genoemd.
Woningcorporatie Nijestee is eigenaar van de woningen en heeft het plan de woningen de verbeteren. Nijestee startte met een inventarisatie van verbeterpunten. Vocht en tochtproblemen werden veelvuldig genoemd. Een expertteam bestaande uit een bouwfysicus, een monumentendeskundige en een architect een zorgvuldig, doelmatig en haalbaar plan voor de woningverbetering gemaakt.
Er is besloten de woningen beter de isoleren door het enkel glas te vervangen door monumentenglas – dun dubbel glas met een hoge isolatiewaarde. Ook het niet-monumentale raamhout moet worden vernieuwd omdat dit hout door condensvorming op veel plaatsen is verrot. Door de toepassing van monumentenglas blijft de profilering van het raamhout ongewijzigd. De voordeur wordt eveneens vervangen door een deur met de profilering de geïnspireerd is op de oorspronkelijke deur. Bij gebrek aan goede documentatie kan helaas van een exacte replica geen sprake zijn. Tenslotte worden bestaande voorzetwanden vernieuwd en worden delen van het dakvlak voorzien van isolatiemateriaal en krijgen de woningen een vernieuwd ventilatiesysteem.
Project: Woningverbetering 44 boerderijwoningen Blauwe Dorp, Groningen
Opdrachtgever: Nijestee
Hoofdaannemer:
Dura Vermeer, Hengelo
Fotografie: Harry Cock
Data: 2020-2023
Monumentaal interieur
2021, Groningen
In een rijksmonumentale woning in Groningen woont sinds een paar jaar een gezin met vier kinderen. Voordat de woning betrokken werd is deze verbouwd. In een aanbouw werd de eethoek geplaatst en de kleurstelling van de wanden werd zorgvuldig gekozen uit een monumentaal palet. Toch waren de bewoners niet echt blij met het resultaat. De indeling was niet praktisch en de kleurstelling toch te zwaar. Het huis voelde niet echt als ‘hun huis’. Ze vroegen MX13 om hen hierin te begeleiden.
We hebben de tijd genomen om uit te vragen wat hen dwars zat. Dat kost wat tijd, want het is ook best lastig dat specifiek te duiden. Door samen de ruimten te becommentariëren werd het stap voor stap duidelijker waar het schuurde. Praktisch gezien was het duidelijk: de eethoek was weggestopt en te klein terwijl er juist regelmatig gasten komen eten en de tafel ook buiten de maaltijden om een centrale plek zou mogen hebben. Het duiden van de sfeer was ingewikkelder. De opdrachtgevers hechten waarde aan het afgegeven kleurvoorstel, maar voelden zich er niet bij thuis.
We zijn gestart met een paar indelingsvoorstellen in 3D een paar inrichtingsvarianten gemaakt, waarna de bewoners de twee beste opstellingen in het echt hebben uitgeprobeerd. Zo ontdekten ze in de praktijk wat werkte en wat niet.
Er werd uiteindelijk gekozen de keuken te vervangen – gelukkig was deze in de voorgaande verbouwing buiten beschouwing gelaten. Daarnaast besloten we de grote sparing in de muur dicht te zetten met een schuifdeur en meer opbergruimte te organiseren.
De begane grond werd denkbeeldig in tweeën gedeeld, in een monumentale en niet-monumentale zone. De woonkamer en serre – beide ‘hoog monumentaal’ – wilden we veredelen door alle beeldruis te verwijderen. De niet-monumentale zone kon ruimte bieden voor moderne ingrepen. Deze ruimte ontdeden we juist van goedbedoelde historiserende ingrepen. Zo ontstond er ruimtelijk meer helderheid.
Voor het moderne deel ontwierp MX13 een keuken met werkblad en barretje en plafond-hoge kast. Bij materiaal- en kleurkeuze werd geknipoogd met het monument. Een nieuwe schuifdeur met glas-in-lood ging de overgang vormen tussen oud en nieuw.
Tijdens het proces in nauw samengewerkt met Interieurarchitect Nicole Lagarde (Interne Zaken). Zij deed een voorstel voor het meubilair en samen kwamen we tot een kleurvoorstel. De stemmige rode kleur maakte plaats voor een soort gebroken wit (champignon) en grijsblauw. Kleuren die goed passen bij het monumentale behang.
De opdrachtgevers werden trouwens bij alle overwegingen betrokken. Opties werden besproken of planonderdelen toch nog bijgesteld. Het ontwerp voelde daardoor nog voor de uitvoering ook echt als van hen, zo vertelde men ons. BuroLicht maakte een lichtplan en stelde een tweetal sierlijke lampen voor.
De uitvoering was in handen van Perdon interieurbouw. Alle betrokken partijen stelden hoge eisen aan het afwerkingsniveau, wat erin resulteerde dat ieder detail vooraf doordacht was. Toch blijkt de praktijk soms weerbarstig, zeker bij een monument. Door goede samenwerking tijdens de uitvoering kon dit telkens op een passende manier worden opgelost.
Nu de verbouwing afgerond is en het laatste meubilair is geleverd vallen alle puzzelstukjes op hun plek. De nieuwe indeling is respectvol en praktisch. Het voelt als een prettig thuis voor de opdrachtgevers. Zij zijn erg blij met het resultaat. En wij ook!
Project: Monumentaal interieur, Groningen
Opdrachtgever: Particulier
Interieurbouw: Perdon, Assen
Interieur : MX13, i.s.m. Interne zaken, Groningen
Beelden: Ronald Zijlstra
Data: 2020-2021